Patrząc na Grotowskiego ‒ odzyskane archiwum. O podróży Teatru Laboratorium do Iranu

Podróż Teatru Laboratorium do Iranu w 1970 roku umożliwiła irańskiemu środowisku teatralnemu poznanie Jerzego Grotowskiego i polskiego teatru. Było to także spotkanie z teatrem, który znacznie odbiegał od irańskich wyobrażeń na temat tego gatunku. Stało się to dzięki Festiwalowi Sztuki w Szirazie, którego organizatorzy przerzucili most między Wschodem a Zachodem, umożliwiając tym samym zaistnienie artystycznej wymiany.

W głównej sekcji festiwalu, którego czwarta edycja nosiła tytuł „Teatr i rytuał”, znalazły się spektakle „Vis i Rāmin” w reżyserii Arby’ego Ovanesiana z Iranu, „Fire” Bread and Puppet Petera Schumanna, „Pokojówki” Jeana Geneta w reżyserii Victora Garcíi oraz „Książę Niezłomny” Teatru Laboratorium.

W ramach festiwalu zorganizowano sympozjum na temat teatru i rytuału. W relacjach z sympozjum, opublikowanych w perskich czasopismach, znalazły się dyskusje z udziałem krytyków i artystów, m.in. Grotowskiego, Brooka, Esperta, Ovanesiana i Raymonde Temkine. Jedną z sesji poświęcono etnografii i rytuałowi. Na szczególną uwagę zasługują momenty, w których Grotowski opisuje relacje między teatrem a rytuałem oraz dzieli się swoimi przemyśleniami na temat filmu Jeana Roucha podczas pokazu filmów francuskiego dokumentalisty. Irańska telewizja narodowa, będąca współorganizatorem i sponsorem festiwalu, dokonała w jego trakcie wielu nagrań, rejestrując m.in. materiały związane z Grotowskim. Tak powstało archiwum, które przez wiele lat pozostawało w ukryciu. Nowo odnalezione dokumenty stwarzają możliwość zbudowania innej narracji o podróży Grotowskiego do Iranu. Mój wykład ma na celu omówienie tych możliwości. Snucie nowej narracji może wymagać zainicjowania kolejnego dialogu między Wschodem a Zachodem, ale zanim to nastąpi, konieczne jest zbadanie ujawnionego po pięćdziesięciu dwóch latach archiwum.