Planeta Grzegorzewski
Spotkanie wokół książki „To. Biografia Jerzego Grzegorzewskiego” Maryli Zielińskiej (t. 1 i 2) oraz albumu „Jerzy Grzegorzewski 1939–2005” w opracowaniu Janusza Górskiego z udziałem autorki, Tomasza Kubikowskiego, Piotra Rudzkiego, prowadzenie: Wojciech Browarny
śr. 20.11.2024, 18.00
Czytelnia im. Ludwika Flaszena Instytutu Grotowskiego
Czas trwania: 120 minut
Wstęp wolny, wymagana rezerwacja bezpłatnej wejściówki
„To. Biografia Jerzego Grzegorzewskiego” jest dwutomową opowieścią o Jerzym Grzegorzewskim, jednym z najwybitniejszych artystów polskiego teatru. Autorka, Maryla Zielińska, przedstawia biografię twórcy, którego talent stał się darem i przekleństwem. Powstał portret wielokrotny, bogato ilustrowany, na który złożyły się także wypowiedzi przyjaciół i współpracowników, zebrane w Polsce i za granicą. Publikacji towarzyszy album pod redakcją Janusza Górskiego, będący fotograficzną historią życia Jerzego Grzegorzewskiego.
„Jerzy Grzegorzewski – wybitny artysta, unikalny człowiek, twórca autorskiego teatru. Jednym z zagadnień, które trwale zaprzątały mu głowę, było, jak aktor ma wejść i zejść ze sceny. Jak uniknąć banału powiązania ruchu z wygłaszaną kwestią? Co to znaczy więc: powołać i odwołać postać w takiej, a nie innej kondycji, w tej konkretnej przestrzeni, w tym dokładnie momencie? Co się wydarza pomiędzy? Co to jest «to»?”.
Fragment „Wstępu”
Maryla Zielińska za książkę „To. Biografia Jerzego Grzegorzewskiego” została uhonorowana Nagrodą Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych za najlepszą publikację książkową z zakresu wiedzy o dramacie, teatrze i widowiskach wydaną w 2023 roku oraz Nagrodą Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk za wybitne osiągnięcia naukowe w zakresie teatrologii. Wydawcą książki jest Teatr Narodowy (redakcja Tomasz Kubikowski, Wojciech Majcherek, Przemysław Pawlak; współpraca redakcyjna Dominik Gańko, Karolina Rospondek).
Urodzony w 1939 roku Jerzy Grzegorzewski był reżyserem i scenografem. Mistrz teatru autorskiego i jeden z najoryginalniejszych inscenizatorów polskiej sceny powojennej ukończył łódzką Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych i Wydział Reżyserii Dramatu warszawskiej PWST. Po studiach związał się z łódzkim Teatrem im. Stefana Jaracza. W 1976 roku zaczął pracę w Starym Teatrze w Krakowie. Dwa lata później, nie przerywając pracy w Łodzi i Krakowie, został dyrektorem artystycznym Teatru Polskiego we Wrocławiu (do 1982 roku). W roku 1982 przeniósł się do Warszawy i objął stanowisko dyrektora artystycznego Teatru Studio po Józefie Szajnie, od 1990 do 1997 był również dyrektorem naczelnym, w latach 1997–2003 związany z Teatrem Narodowym – był jego pierwszym dyrektorem artystycznym po trwającej dwanaście lat odbudowie Teatru.
Więcej o Jerzym Grzegorzewskim: https://encyklopediateatru.pl/autorzy/1951/jerzy-grzegorzewski
————————————
Fragmenty recenzji książki „To. Biografia Jerzego Grzegorzewskiego”
„Na tę książkę wielbiciele teatru Grzegorzewskiego i polscy teatromanii czekali od dawna. Dostawaliśmy fragmenty, powidoki i półcienie. Traciliśmy nadzieję i ją odzyskiwaliśmy. Wreszcie jest: możemy czytać, wertować, studiować, chłonąć, doświadczać rekonstrukcji teatru Grzegorzewskiego i postaci jego twórcy. Książkę czyta się jednym tchem, ale to także lektura, do której chce się wracać, gdzieniegdzie doświetlać też innymi pozycjami […]. Książka, która nie daje spokoju”. […]
W książce Zielińskiej wspaniałe jest drążenie autorki, aby opisać wszystkie istotne fragmenty życia i twórczości Jerzego Grzegorzewskiego. Żarliwa próba dotarcia do sedna i tajemnicy, do pustych plam i czystej kartki, do prawdy o człowieku i jego niejednoznaczności. Zielińska pisze tak, jak lepi się czyjąś figurę czy maluje portret. Jest w tym szczegółowość, skrupulatność, wsłuchanie, pejzaż, perspektywa, rozmach, uważność dla pozornie nieistotnych fragmentów i strzępów, ukazywania pojedynczego elementu na szerokim tle. Fascynujące są choćby fragmenty poświęcone genealogii rodzinnej – tak ważnej dla reżysera – jako źródłu tożsamości, formacji wyobraźni, pamięci i duszy. […]
Książka Maryli Zielińskiej pozwala wrócić do wszystkich przedstawień reżysera. Pomaga je zrozumieć, zapisać w pamięci na nowo, w jakimś sensie znów zobaczyć i przeżyć. Ale ciekawie jest zwłaszcza tam, gdzie autorka ma dostęp nie tylko do dokumentów, recenzji czy analiz, wypowiedzi Grzegorzewskiego czy jego współpracowników – lecz gdy filtruje to przez własną pamięć, wrażliwość i doświadczenie. Zielińska opisuje ostatnie lata życia i twórczości Grzegorzewskiego ze wszystkimi blaskami i cieniami, kontekstami i echami, marzeniami (Teatr Narodowy!) i prozą rzeczywistości (polityka, polityka – ta duża, ministerialna, i ta mała, środowiskowa), panoramą przemian obyczajowych i społecznych zderzoną z codziennością życia teatru i świętem premier”. / Fragment artykułu Tomasza Cyza „Powolne ciemnienie”, „Dwutygodnik.com”,
https://www.dwutygodnik.com/artykul/11207-powolne-ciemnienie.html
„W opowieści biograficznej Zielińskiej spotyka się i splata narracja odautorska, wypowiedzi uczestników życia Grzegorzewskiego. Oraz bardzo liczne ilustracje: fotografie i reprodukcje rysunków, obrazów, dokumentów. Świetnej jakości, często zupełnie nieznane, nieopatrzone, natychmiast przyciągają uwagę. Idealnie dobrane do kolejnych stron tekstu stanowią integralny element portretu wielokrotnego. Każdy z tych elementów w inny sposób, inaczej oświetla temat, krzyżują się i dopełniają w obrazie”. / Fragment recenzji Joanny Walaszek „Jerzego Grzegorzewskiego portret wielokrotny”, „Didaskalia. Gazeta Teatralna” 2024 nr 179, https://didaskalia.pl/pl/artykul/jerzego-grzegorzewskiego-portret-wielokrotny
„Artysta miał szczęście do biografistki, która komunikatywnie i wciągająco przekazała, „jaka tam była w Grzegorzewskim trucizna”, wychodząc poza teatrologię, czyli sporą półkę książek i artykułów teatrologicznych jak dotąd twórcy poświęconych. Opierając się na zbieranych przez lata i obszernie cytowanych świadectwach rodziny, współpracowników i środowiska teatralnego, stworzyła portret reżysera i zarazem przewodnik po jego teatrze, nie bez przyczyny uważanym za hermetyczny. Co ważne, przewodnik adresowany nie tylko do wielbicieli Grzegorzewskiego, lecz także do tych, którzy niewielkie mają o nim pojęcie, stykając się głównie z pogłosami, mitologizacjami czy negatywną legendą”. / Fragment recenzji Grzegorza Kondrasiuk „«To» – przypomnienie Jerzego Grzegorzewskiego”, „Do Rzeczy” nr 11,
https://e-teatr.pl/to-przypomnienie-jerzego-grzegorzewskiego-46662
Piotr Rudzki (dr hab.) jest teatrologiem, kierownikiem Zakładu Teorii Kultury i Sztuk Widowiskowych Uniwersytetu Wrocławskiego. W latach 1994–2016 był redaktorem „Notatnika Teatralnego”. W okresie 1995–2000 wykładał na Uniwersytecie Delhijskim w New Delhi. Jest współautorem pierwszego podręcznika nauki języka polskiego dla Indusów „Rozmówki hindi-polskie” (New Delhi 2003). W latach 2006–2016 był kierownikiem literackim Teatru Polskiego we Wrocławiu. Od roku 2016 jest kuratorem artystycznym Teatru Polskiego w Podziemiu. Sekretarz redakcji „Scen Polskich”, kwartalnika wydawanego przez Związek Artystów Scen Polskich – ZASP Stowarzyszenie.
Swoje zainteresowania Stanisławem Ignacym Witkiewiczem i teatrem współczesnym połączył w książce „Witkacy na scenach PRL-u” (Wrocław 2013). Sześć lat później ukazała się jego „monografia w formie dialogu” pt. „Nie tylko o teatrze. Studia, rozmowy i szkice o kulturze współczesnej” (Kraków 2019). Jego teksty ukazywały się w tomach zbiorowych, m.in. „Między filmem a teatrem”, „Dramat i doświadczenie”, „Sztuka szkodzi. Demaskacje Petera Turriniego”, „Szekspir wśród znaków kultury polskiej”, „Współczesny dramat i teatr wobec wojny, przemocy i uchodźstwa”, „Teatr zaangażowany w Polsce. Wrocławski Zeittheater” oraz w czasopismach, m.in. w „Pracach Literackich”, „Studiach Filmoznawczych”, „Odrze”, „Didaskaliach”, „Performerze”, „Slavic and East European Performance” (USA), „Platinum Jubilee Celebrations. University of Delhi” (Indie), „The Telegraph” (Nepal) oraz „Théâtre/Public” (Francja).
Tomasz Kubikowski jest profesorem Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Kierownik literacki Teatru Narodowego. Badacz teatru i performansu, tłumacz, edytor, krytyk. Autor książek: „Siedem bytów teatralnych. O fenomenologii sztuki scenicznej” (1994), „Reguła Nibelunga. Teatr w świetle nowych badań świadomości” (2004), „Teatralne doświadczenie Wilhelma Meistra” (2014), „Przeżyć na scenie” (2015), „Zjadanie psów” (2019), „An Actor Survives: Remarks on Stanislavsky” (2024). Ostatnio opublikował przekład „Rymów o starodawnym żeglarzu” Samuela Coleridge’a. Członek rad redakcyjnych czasopism: „Performer”, „Stanislavski Studies” i „New Theatre Quarterly”.
Maryla Zielińska jest absolwentką teatrologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (1989). Pracowała w teatrach: Starym w Krakowie, Narodowym w Warszawie, Współczesnym we Wrocławiu. Współtworzyła krakowski dwumiesięcznik „Didaskalia. Gazeta Teatralna”, pracowała jako dziennikarka i redaktorka w „Gazecie Wyborczej” i miesięczniku „Teatr”. W latach 2001–2010 była członkinią komisji artystycznej Ogólnopolskiego Konkursu Na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej, a w 2017 i 2021 jego jurorką. Redaktor naczelna „Kolekcji teatralnej” Narodowego Instytutu Audiowizualnego (2015). Prowadziła konwersatorium o teatrze współczesnym w Polsce i na świecie na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz warsztaty pisania o teatrze w Akademii Teatralnej w Warszawie. W latach 2021–2022 członkini komisji artystycznej Konkursu na Inscenizację Dawnych Dzieł Literatury Polskiej „Klasyka Żywa”. Współpracuje z Instytutem Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie jako redaktorka Nowej Siły Krytycznej i „Raptularza” e-teatru. Teatr Narodowy w Warszawie wydał jej książkę „To. Biografia Jerzego Grzegorzewskiego”, która została uznana przez Polskie Towarzystwo Badań Teatralnych za najlepszą pracą o teatrze w roku 2023.
Wojciech Browarny jest historykiem literatury polskiej, regionalistą, profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Wrocławskiego. Pracuje w Instytucie Filologii Polskiej UWr, w którym kieruje Zakładem Literatury Polskiej XX i XXI wieku oraz Pracownią Badań Regionalnych. Członek Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej Akademii Nauk. Naukowo zajmuje się współczesną polską prozą, kulturą literacką na Dolnym Śląsku po 1945 roku, antropologicznymi problemami nowoczesności, związkami kultury i historii z przyrodą. Członek jury Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus” i Lubuskiego Wawrzynu Literackiego. Autor książek m.in. „Tadeusz Różewicz and Modern Identity in Poland since the Second World War” (Wrocław 2019), „Historie odzyskane. Literackie dziedzictwo Wrocławia i Dolnego Śląska” (Wrocław 2019), „W drodze. Wrocław śladami Tadeusza Różewicza” (Wrocław 2021), „Anatomia nowoczesnego regionu. O związkach środowiska, kultury i pamięci” (Wrocław 2023) oraz opracowania „Wyboru prozy” Tadeusza Różewicza w serii Biblioteki Narodowej (Wrocław 2021).
śr. 20.11.2024, 18.00
Jeśli są Państwo osobami z niepełnosprawnościami i planują wziąć udział w wydarzeniu, prosimy o kontakt mejlowy lub telefoniczny minimum 3 dni wcześniej: sekretariat@grotowski-institute.pl, tel. 71 34 45 320. Taka informacja pozwoli nam wdrożyć rozwiązania, które sprawią, że wydarzenie będzie dla Państwa dostępne.
Galeria zdjęć
