Zbigniew Libera

Zbigniew Libera (ur. 7.07.1959 w Pabianicach) mieszka i pracuje w Warszawie. W latach 1982–1983 był osadzony w więzieniu (§ 48 Dekretu o Stanie wojennym) za druk prasy podziemnej. W latach 80. współtworzył najciekawsze środowiska i przedsięwzięcia sztuki niezależnej w Polsce, m.in. łódzką „Kulturę Zrzuty”, grupę muzyczną „Sternenhoch” (z Jerzym Truszkowskim), czasopismo „Tango”, środowisko skupione wokół Zofii Kulik i Przemysława Kwieka. W latach 1987–1989 był modelem do zdjęć Zofii Kulik. Jesienią 1989 roku wyruszył w inicjalną „podróż na wschód” do Egiptu i Izraela trwającą do lata 1990 roku. Na początku lat 2000. współtworzył Warszawski Aktyw Artystów i dwie klubokawiarnie artystyczne: Baumgart/Libera, a następnie (wraz z Mariolą Przyjemską i Tomaszem Kurzycą) – Aurora. Zaangażowany w działalność Obywatelskiego Forum Sztuki Współczesnej, koncentrującą się na problemach artystów, ich sytuacji społecznej i materialnej. Libera uznawany jest za czołowego przedstawiciela nurtu sztuki krytycznej. W swoich pracach analizuje i krytykuje przyjęte konwencje, kulturę masową, tradycyjne modele wychowania, porusza kwestie manipulowania rzeczywistością przez media. Fotografie i filmy wideo Libery z lat 80., m.in. „Ktoś inny”, „Hemafrodyta”, „Obrzędy intymne”, „Perseweracja mistyczna”, „Jak tresuje się dziewczynki” wyprzedziły o dekadę falę „sztuki ciała”. W połowie lat 90. zaczął tworzyć urządzenia korekcyjne – obiekty będące przetworzeniem istniejących już produktów, przedmiotów masowej konsumpcji, m.in. „Universal Penis Expander” czy „Body Master. Zestaw zabawowy dla dzieci do lat 9”. Projektuje także przetworzone zabawki, prace odsłaniające mechanizmy wychowywania, edukacji i tresury kulturowej, z których najgłośniejsze to: „LEGO. Obóz koncentracyjny”, „Ciotka Kena”, „You Can Shave The Baby”. Tworzy książki artystyczne, m.in.: „Co robi łączniczka” wraz z poetą Darkiem Foksem (wyd. Ars Cameralis, 2005, II wyd. Ossolineum, 2022), „Trotsky’s Ice Pick” (wyd. One Starr Press, 2006), „Guy Innocent And Heartless” (wyd. Galeria Profile, 2008 ), „Art Of Libera-tion. Studium prasowe” (wyd. CSW Zamek Ujazdowski 2019 i 2020). Od początku lat 2000. zajmuje się głównie fotografią, a szczególnie specyfiką fotografii prasowej, tym jak media kształtują naszą pamięć wizualną i manipulują obrazem historii, np. serie prac „Mistrzowie i pozytywy”. W ostatnich latach wykonuje także fotografie wielkoformatowe, jak np. „Matka”, „Lekcja historii”, „Wyjście ludzi z miasta”, „Pierwszy dzień wolności”, „Polska gościnność”. Swoje prace prezentował na wielu wystawach zbiorowych oraz idywidualnych, m. in. na 45 Biennale di Venezia, w Museum of Contemporary Art w Chicago, w wiedeńskim Muzeum MUMOK, warszawskiej Zachęcie, Jewish Museum w Nowym Jorku. Jest także reżyserem filmowym. Ukończył Mistrzowską Szkołę Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy. Zrealizował film fabularny pt. „Walser” (premiera 2015).

Współpracuje z reżyserami i reżyserkami teatralnymi: Krzysztofem Warlikowskim („Afrykańskie opowieści” wg wybranych dramatów Williama Szekspira, Nowy Teatr w Warszawie), Magdą Szpecht („Możliwość wyspy” wg tekstu Michela Houellebecqa, Teatr TR w Warszawie), Katarzyną Kalwat („Grotowski non-fiction”, Teatr im. Kochanowskiego w Opolu, Teatr Współczesny we Wrocławiu; „Młody mężczyzna”, Teatr Współczesny we Wrocławiu), Damianem Josefem Nieciem („Księga raju” wg powieści Icyka Mangera, Teatr Żydowski w Warszawie) oraz Mają Kleczewską („Wściekłość” wg tekstu Elfriede Jelinek, Teatr Powszechny w Warszawie – spektakl zdobył nagrodę Srebrnego Lwa na festiwalu teatralnym w Wenecji w 2016 roku; „Berek”, Teatr Żydowski w Warszawie; „Hlapci” według Ivana Cankara, Teatr Mladinsko w Ljubljanie; „Twarzą w twarz”, Teatr Powszechny w Warszawie; „Ulisses” Jamesa Joyce’a, Teatr Polski w Poznaniu; „Lot nad kukułczym gniazdem”, Teatr Nowy w Poznaniu). Był również kuratorem wystaw artystycznych, np. „Artysta w czasie beznadziei” w BWA Awangarda we Wrocławiu, „To nie moja wina, że ta rzeźba się o mnie otarła” w Muzeum Narodowym, oddział Królikarnia w Warszawie. Zajmuje się także edukacją: w roku 2006 wygłosił honorowy wykład Copernicus Lecture  na Uniwersytecie Michigan w Ann Arbor (USA) oraz przeprowadził tzw. mini kurs na tamtejszym wydziale artystycznym; latach 2008–2009 prowadził Studio Formy Otwartej w Akademii Sztuk Pięknych (AVU) w Pradze; w roku 2017 wykładał w warszawskiej Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza. W latach 2013–2016 zrealizował we współpracy z Aleksandrą Panisko cykl programów, liczący ponad 50 odcinków, dla TVP Kultura, pt. „Przewodnik po sztuce”.