Aktualnie jesteś: Otwarty Uniwersytet Poszukiwań / Kursy wiodące / Wielka? Reforma? Teatru?
Ciało i przestrzeń
Seminarium prof. Małgorzaty Sugiery dla grupy roboczej w ramach OUP
8/12/2012 {sobota}
Sala Kinowa
Niewyjaśnioną tajemnicą pozostaje do dziś kwestia tego, dlaczego na rysunkach i projektach scenograficznych Appii brakuje wizerunków ludzkich ciał, choć właśnie żywa ekspresja ciał aktorów miała w jego intencji zastąpić skonwencjonalizowane znaki teatralne jako podstawa komunikacji między sceną a widownią. Czy powodem było jego antyrealistyczne nastawienie w epoce, która efekt wiarygodności i realizmu nadal łączyła ściśle ze scenografią, z wyglądem świata przedstawionego? A może indywidualne predyspozycje i ograniczenia artysty, którego prywatne życie układało się nie mniej fatalnie niż bardziej znane losy Antonina Artauda? A może – i bardziej współcześnie – te puste, częstokroć monumentalne dyspozytywy architektoniczne to rodzaj wirtualnej przestrzeni, którą powinien zagospodarować po swojemu awatar każdego, kto je ogląda?
Punktem wyjścia do tej detektywistycznie zakrojonej wyprawy będą lektura i analiza pism teoretycznych i rysunków samego Appii, tak z okresu prób reformy inscenizacji wagnerowskich, jak późniejszej współpracy z Emilem Jaquesem Dalcrozem w Hellerau. Efekty analiz zostaną skonfrontowane z dwoma bardziej współczesnymi przykładami relacji między ludzkim ciałem a architekturą. Pierwszy z nich to przestawienie teatru tańca Sashy Waltz Körper (Ciała, 2000), drugi to film Christophera Nolana Incepcja (2010). Szczególnie w tym ostatnim powraca z całą mocą, choć w odmiennym kształcie, podstawowe dla Appii pytanie o miejsce i funkcję ludzkiego ciała w percepcji świata, w ustanawianiu i potwierdzaniu jego realności (wiarygodności).
Małgorzata Sugiera jest profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Jagiellońskiego i kierownikiem Katedry Performatyki na Wydziale Polonistyki. Gościnnie prowadziła wykłady i seminaria na niemieckich, francuskich i szwajcarskich uniwersytetach. Jest stypendystką m.in. niemieckiej Fundacji Alexandra von Humboldta i DAAD, Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu (Institut für die Wissenschaften vom Menschen), Svenska institutet oraz amerykańskiej Andrew Mellon Foundation. W roku akademickim 2015/2016 prowadziła całoroczne badania jako stypendystka International Research Center „Interweaving Performance Cultures” na Freie Universität w Berlinie. Jej zainteresowania naukowe obejmują sztuki performatywne, problematykę gender i queer oraz zagadnienia performatywności i materialności, ze szczególnym uwzględnieniem historii nauki. Opublikowała dwanaście monografii, ostatnio Upiory i inne powroty. Pamięć – Historia – Dramat (2005), Inny Szekspir (2009), Nieludzie. Donosy ze sztucznych natur (2015) oraz z Mateuszem Borowskim W pułapce przeciwieństw. Ideologie tożsamości (2012) oraz Sztuczne natury. Performanse technonauki i sztuki (2016). Zajmuje się także tłumaczeniem prac naukowych i sztuk teatralnych z kilku języków.
Proponowane lektury:
• Adolphe Appia: Uwagi o inscenizacji „Pierścienia Nibelunga” (s. 38–57); Jak zreformować naszą inscenizację? (s. 59–70); Żywa sztuka? Czy martwa natura? (s. 171–182), [w:] tegoż: Dzieło sztuki żywej i inne prace, przetłumaczyli Janina Hera, Leszek Kossobudzki i Hanna Szymańska, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1974.
• Małgorzata Sugiera: Wagnerowskie inscenizacje Appii, [w:] Mity teatru XX wieku: od Stanisławskiego do Kantora, pod redakcją Krzysztofa Pleśniarowicza i Małgorzaty Sugiery, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1995, s. 17–30.
Filmografia:
• Körper, reż. Sasha Waltz, Schabühne am Lehniner Platz, Berlin 2000.
• Incepcja, reż. Christopher Nolan, USA/Wielka Brytania 2010.