Aktualnie jesteś: Otwarty Uniwersytet Poszukiwań / Kursy wiodące / Wielka? Reforma? Teatru?
Max Reinhardt: praktykowanie reformy
Warsztaty prof. Małgorzaty Leyko dla grupy roboczej w ramach OUP
16/03/2013 {sobota}
Sala Teatru Laboratorium
Max Reinhardt (1873–1943) był jednym z najbardziej kontrowersyjnych artystów teatru XX wieku. Nazywany „cyrkowym wydrwigroszem” i oskarżany o „koczownictwo duchowe”, był zarazem postrzegany jako „reżyser o zupełnie niezwykłym, artystycznym zakroju”. Nie doskonalił jednego, autorskiego stylu teatralnego, lecz poszukiwał adekwatnego języka scenicznego dla różnych form dramatyczno-teatralnych, zarówno historycznych, jak i awangardowych. Wystawiał m.in. orientalną pantomimę, średniowieczny moralitet, tragedię antyczną, sztuki Shakespeare’a obok dramatu Ibsena czy nowych tekstów ekspresjonistycznych. Eksperymentował z przestrzenią sceniczną – stworzył typ sceny kameralnej, a jednocześnie inscenizował na cyrkowym maneżu lub teatralizował przestrzeń miejską. Ta różnorodność stylów, form i konwencji każe potraktować teatr Reinhardta jako najbardziej kompleksowe spełnienie postulatów Wielkiej Reformy Teatru, jego samego zaś uznać za artystę teatru, który w imieniu wszystkich niespełnionych praktyków – choć nie zawsze za ich zgodą – z gorliwością i niesłabnącą odkrywczością urzeczywistniał ich wizje i realizował projekty, który potrafił znaleźć środki techniczne do osiągnięcia magicznego działania światła w duchu Appii i ożywić w przestrzeni monumentalne w swych proporcjach dekoracje przypominające makiety Edwarda Gordona Craiga.
Podczas wykładu zaprezentowane zostaną przykłady strategii inscenizacyjnych stosowanych przez Reinhardta w zróżnicowanej przestrzeni scenicznej (m.in. pantomima Sumurun, Król Edyp na scenie arenowej, Jedermann w przestrzeni miejskiej).
Małgorzata Leyko – kulturoznawca i teatrolog, pracuje w Katedrze Dramatu i Teatru Uniwersytetu Łódzkiego; zajmuje się badaniami nad teatrem niemieckojęzycznym w XIX i XX wieku, teatrem żydowskim w Polsce, polsko-niemieckimi stosunkami teatralnymi, teatrem jako instytucją oraz tańcem i ruchem w teatrze. Zagadnieniom tańca poświęciła m.in. pionierskie na gruncie polskim publikacje dotyczące Oskara Schlemmera i jego poszukiwań w Bauhausie: „Warsztat teatralny i scena Bauhausu” [w:] „W kręgu zagadnień awangardy”, t. 3, red. G. Gazda i R. Kluszczyński (Łódź 1990); „Przestrzeń sceniczna jako funkcja formy, barwy i ruchu. «Balet triadyczny» na tle koncepcji teatru Oskara Schlemmera” [w:] „W kręgu zagadnień awangardy”, t. 5, red. G. Gazda i M. Leyko (Łódź 1995); „I Am not a Worshiper of Dionysius” [w:] „Modern Theatre in Different Cultures”, red. E. Udalska (Warszawa 1997); wydała antologię: O. Schlemmer, „Eksperymentalna scena Bauhausu”, wstęp, przeł. i oprac. M. Leyko (Gdańsk 2010). Była jednym z kuratorów wystawy „Schlemmer / Kantor” w Cricotece (2016/2017). W książce „Teatr w krainie utopii. Monte Verità, Mathildenhöhe, Hellerau, Goetheanum, Bauhaus”, (Gdańsk 2012) zajmowała się także wczesnymi poszukiwaniami R. Labana, współpracą É. Jaques-Dalcroze’a z A. Appią w Hellerau, eurytmią R. Steinera i sceną Bauhausu. W latach 2015–2020 kierowała zespołem przygotowującym „Słownik tańca współczesnego” (w druku).
Literatura w języku polskim:
• Max Reinhardt: O teatrze i aktorze, przełożyła i opracowała Małgorzata Leyko, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2004.
• Julius Bab: Teatr współczesny. Od Meiningeńczyków do Piscatora, przełożył Edmund Misiołek, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1959, s. 183–211.
• Martin Esslin: Reinhardt – twórca nowoczesnego teatru niemieckiego, przełożyła Dagmara Chojnacka, „Notatnik Teatralny” 1991 nr 1.
• Małgorzata Leyko: Reżyser masowej wyobraźni. Max Reinhardt i jego „teatr dla pięciu tysięcy”, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2002.
• Ryszard Ordyński: Z mojej włóczęgi, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1956.
• Roman Taborski: Max Reinhardt – „wielki eklektyk” teatralnej reformy, „Pamiętnik Teatralny” 1995 z. 3–4.
• Roman Taborski: Gościnne występy teatru Maxa Reinhardta w Warszawie w 1912 roku, „Przegląd Humanistyczny” 1978 z. 7–8.
• Roman Taborski: Z dziejów recepcji Maxa Reinhardta w okresie Młodej Polski, [w:] Wśród mitów teatralnych Młodej Polski, pod redakcją Ireny Sławińskiej i Marii Barbary Stykowej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1986.