Medee/Materiały do Pokojówek

Teatr ZAR, kultywując etos pracy zespołowej, realizuje projekty artystyczne w trakcie długoletnich poszukiwań źródłowych, którym każdorazowo towarzyszy proces kształtowania opartego na śpiewie nowego języka teatralnego. Międzynarodowy skład zespołu formował się w trakcie cyklicznych wypraw badawczych do Gruzji w latach 1999–2003. Podczas tych podróży grupa zebrała materiał muzyczny, którego esencją są wielowiekowe pieśni polifoniczne sięgające korzeniami początków naszej ery i stanowiące prawdopodobnie najstarszą formę wielogłosu. „Zar”, od którego grupa wzięła swą nazwę, to nazwa pieśni pogrzebowych wykonywanych przez Swanów zamieszkujących wysokie rejony Kaukazu w północno-zachodniej Gruzji. Praca zespołu karmi się przekonaniem, że teatr, wbrew greckiemu thea – widzenie, nie powinien być wyłącznie oglądany, lecz przede wszystkim słuchany.
ZAR przynosi teatr sprzed podziału na gatunki i style, działając w przekonaniu, które płynie z polskiej myśli romantycznej, że zadania sztuki potrafią zapełnić dynamiczną lukę między codziennością a transcendencją. Juliusz Osterwa, który jako jeden z nielicznych starał się zrealizować praktycznie te idee, i z którego myśli czerpał m.in. Jerzy Grotowski, zapisał w swoich notatkach zdanie o tym, że „Bóg stworzył teatr dla tych, którym nie wystarcza Kościół”.¹
Zrealizowany w latach 2003–2009 pierwszy tryptyk zespołu, Ewangelie dzieciństwa stał się kulminacją trwających ponad dziesięć lat poszukiwań i rozwoju Teatru ZAR. Na tryptyk składały się trzy spektakle, grane także jako osobne części: Uwertura, Cesarskie cięcie. Próby o samobójstwie oraz Anhelli. Wołanie. Ewangelie dzieciństwa miały swoją premierę w Barbican Centre w Londynie, następnie były prezentowane w Los Angeles, we Wrocławiu, Florencji, w San Francisco, Chicago, Sibiu w Rumunii oraz w Legnicy, Szczecinie i Bydgoszczy. Poszczególne części tryptyku pokazywano w Atenach, Edynburgu, Madrycie, Belgradzie, Budapeszcie, Paryżu, Kairze, Seulu, Nowym Delhi i Bostonie. W 2009 roku tryptyk zajął pierwsze miejsce w rankingu „Los Angeles Times” w kategorii na “Najlepszy nowy teatr muzyczny na świecie”. W październiku 2010 roku tryptyk uhonorowany został Wrocławską Nagrodą Teatralną. Druga część, Cesarskie cięcie, prezentowana podczas Festiwalu Fringe w Edynburgu w sierpniu 2012 roku zdobyła prestiżowe nagrody: Total Theatre w kategorii teatr fizyczny oraz Herald Angel.
Od 2011 roku zespół pracował nad projektem Armine, Sister, poświęconym tragicznej historii narodu ormiańskiego. Spektakl o tym samym tytule miał premierę 28 listopada 2013 roku w Studiu Na Grobli Instytutu Grotowskiego. Od tamtej pory przedstawienie prezentowane było we Wrocławiu, Warszawie, Londynie, Oslo, Rzymie, Paryżu, Madrycie, Lizbonie, Salonikach Szczecinie oraz podczas Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego w Sybinie w Rumunii, we Florencji i w San Francisco.
W 2016 roku podczas Olimpiady Teatralnej miał swoją premierę spektakl Medee. O przekraczaniu będący swoistym requiem, lamentacją dla wszystkich tych, którzy zmierzają do Europy w poszukiwaniu lepszego życia. Późniejsza wersja tego spektaklu w 2018 roku prezentowana była w Paryżu w teatrze Petera Brooka, Bouffes du Nord.
W 2019 zespół przygotował Anhellego. Skowyt, który zaprezentowany został podczas Olimpiady Teatralnej w Todze w siedzibie zespołu Tadashiego Suzuki oraz Sankt Petersburgu na zaproszenie Valerego Fokina, dyrektora Teatru Aleksandryjskiego.
Jednym z ostatnich premier Teatru ZAR jest spektakl Złowione, w który za punkt wyjścia zespół obrał “niespełnione” spotkanie Tadeusza Różewicza i Jerzego Grotowskiego z roku 1968, momentu, kiedy pierwszy pisał Złowionego, a drugi pracował nad Apocalypsis cum figuris.
Teatr ZAR regularnie prowadzi warsztaty, podczas których dzieli się unikalnym językiem pracy aktorskie, którego podstawę stanowi integracja treningu fizycznego i praktyk wokalnych, śpiewu solowego oraz polifonicznego połączonego z improwizacją odwołującą się do ekspresji ciała aktora, umiejętność słuchania, z którą nierozerwalnie wiąże się głęboka fizyczna oraz wokalna koncentracja.
O swojej praktyce zespół opowiada na specjalnie przygotowanej stronie teatrzar.net.

Jarosław Fret jest reżyserem, aktorem, dyrektorem Instytutu Grotowskiego. Założyciel i lider Teatru ZAR, od 2021 roku w tandemie twórczym Studio Wachowicz/Fret. Pełnił funkcję przewodniczącego Rady Kuratorów i kuratora ds. teatru Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. W latach 1999–2002 zrealizował szereg wypraw do Gruzji, Armenii i Iranu, prowadząc poszukiwania w obrębie najstarszych form muzyki chrześcijańskich kościołów wschodnich. W kolejnych latach wspólnie z członkami Teatru ZAR organizował wyprawy badawcze na grecką górę Atos, Sardynię i Korsykę, do Armenii, Turcji i Izraela. Reżyser pięciu spektakli zespołu. Tryptyk „Ewangelie dzieciństwa” był pokazywany m.in. w Chicago, Los Angeles, San Francisco, Atenach, Belgradzie, Edynburgu, Florencji, Madrycie, Paryżu, Sybinie oraz Kairze, Nowym Delhi i Seulu. W 2013 roku ukończył pracę nad spektaklem „Armine, Sister”, dedykowanym historii, kulturze i ludobójstwu Ormian, do którego oprócz reżyserii opracował oryginalną dramaturgię muzyczną i specjalną architekturę. W 2016 roku zrealizował spektakl „Medee. O przekraczaniu” z udziałem śpiewaczek z Kairu, Teheranu i Stambułu. Wykłada i prowadzi warsztaty w Polsce i za granicą, był wykładowcą m.in. w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie Filii we Wrocławiu. Uhonorowany przyznawanym przez magazyn „Los Angeles Times” tytułem Best New Music Theater (2009) i Wrocławską Nagrodą Teatralną za tryptyk „Ewangelie dzieciństwa” (2010). Spektakl „Cesarskie cięcie. Próby o samobójstwie” w jego reżyserii zdobył Total Theatre Award w kategorii Physical/Visual Theatre oraz Herald Angel Award podczas Festiwalu Fringe w Edynburgu w 2012 roku. Pomysłodawca i koordynator licznych projektów realizowanych w Polsce i za granicą w ramach działalności Instytutu Grotowskiego, m.in. Roku Grotowskiego UNESCO 2009, programu „Masters in Residence”, Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego „Świat miejscem prawdy”, a także Olimpiady Teatralnej Wrocław 2016. Dzięki jego staraniom w 2010 roku została otwarta nowa siedziba Instytutu Grotowskiego, Studio Na Grobli, a w 2019 roku Centrum Sztuk Performatywnych.

Katya Egorova jest rosyjską aktorką i performerką. Absolwentka Moskiewskiego Instytutu Teatralnego im. Borisa Szczukina, który ukończyła w 2018 roku. Jako członkini Teatru ZAR uczestniczy w większości projektów zespołu. Ze spektaklem Teatru ZAR pt. „Anhelli. Skowyt” występowała na Olimpiadzie Teatralnej w Japonii i Rosji. Uczestniczyła w takich międzynarodowych projektach jak „Actors Hub” (2018) czy „Atelier de l’acteur” w Paryżu. Współpracowała z IPAC we Francji. Ma wieloletnie doświadczenie w śpiewie chóralnym, które obejmuje szeroki zakres muzyczny: od prawosławnych i katolickich pieśni po muzykę różnych narodów. Wraz z Teatrem ZAR współtworzy programy edukacyjne, takie jak „ZAR Intense” i „ZAR Sessions”.

Ponadto była asystentką reżysera i koordynatorką projektu „NUCLEAR WAR. look at how I’m forgetting you”, realizowanego w Instytucie im. Jerzego Grotowskiego. W 2024 otrzymała nagrodę główną Nurtu Off 44. PPA Tukan Off (wraz ze współautorami – Henrykiem Mazurkiewiczem i Tati Lemeshevą) za spektakl pt. „niesamowita  słowiańszczyzna”.

Maša Jelić jest aktorką Teatru Plavo (od 2001 r.) i nauczycielką w Teatrze Plavo (od 2007 r.). Zagrała w 20 spektaklach Plavo, które zespół prezentował na arenie międzynarodowej, m.in. w „Fantastycznej Ewangelii według Virginii” (2003), „Dialektyce duszy – studium wolności” (2004), „Śpiewam jak ptak” (2006), „Czarnoksiężniku, czyli harmonijnej kakofonii” (2007), „Tańcu z ojcem” (2008), „Pogańskim fantazmacie, czyli tajemnicu zdrady” (2010), monodramie „Ema” (2013), „Marzeniu – historii z Terezina” (2016) oraz „I Psychi tis Antigonis” (2023). Od 2007 roku prowadzi program edukacyjny Studio Teatru Współczesnego, warsztaty treningu fizycznego i głosowego aktora oraz warsztaty „Taniec Pamięci” w ramach międzynarodowego programu edukacyjnego „Dwa Tygodnie Otwarte Teatru Plavo”. Od 2019 roku prowadzi inkuluzywne projekty edukacyjne z młodzieżą niepełnosprawną, z młodymi migrantami i osobami ubiegającymi się o azyl. Współreżyserowała i wyreżyserowała dwa spektakle z uczestnikami inkluzywnych projektów „Oda do różnorodności 1” i „Oda do różnorodności 2” (2021–2023). Uczestniczyła w warsztatach prowadzonych przez aktorów Odin Teatret Robertę Carreri, Jana Fersleva i Iben Nagel Rasmussen oraz w warsztatach byłych aktorów Teatru Laboratorium Jerzego Grotowskiego – Zygmunta Molika i Reny Mireckiej. Wzięła udział w kilku programach edukacyjnych organizowanych przez Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu. Od 2022 roku uczy jogi.

Aleksandra Kugacz-Semerci jest aktorką i pedagożką teatralną związaną z Instytutem Grotowskiego we Wrocławiu. Ukończyła filozofię na Uniwersytecie Wrocławskim, a jej zainteresowanie teatrem i antropologią skłoniło ją do kontynuowania edukacji w zakresie sztuki teatralnej. Połączenie badań akademickich z praktyką sceniczną ukształtowało jej unikalne podejście do twórczości i pedagogiki. Od 2019 roku Aleksandra jest związana z Teatrem ZAR, w którym występuje w spektaklach takich jak „Anhelli. Skowyt”, „Medee. O przekraczaniu” i „Back to Beckett”. W tym samym roku wzięła udział w ekspedycji badawczej Teatru ZAR na Korsykę i Sardynię, gdzie zgłębiała tradycyjne pieśni. Zebrany materiał stał się inspiracją dla jej dalszych projektów artystycznych i badawczych. Razem z Jarosławem Fretem stworzyła spektakl „Nikt (nie) spotyka Nikogo”. W latach 2014–2018 była związana ze Studiem Matejka, z którego członkami i członkiniami współtworzyła takie projekty jak performans site-specific „Harmony of Contradictions: Poland” (2014) oraz film „No More Heroes” (2016). W ramach programu Tandem współpracowała z turecką grupą Budalasultan przy projekcie „Palimpsest of Space: Reconstruction ” (2016). W latach 2017–2018 występowała w spektaklu „Wściekły człowiek. Wariacje w obronie gniewu”. W 2015 i 2016 roku otrzymała stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na realizację projektu „Be at Home”. Wystąpiła również w spektaklu „Life in This House is Over ”, stworzonym przez Samanthę Shay we współpracy z Source Material, Instytutem Grotowskiego i Pina Bausch Zentrum. Premiera spektaklu odbyła się w 2024 roku

Selda Öztürk rozpoczęła przygodę z muzyką od śpiewu na spotkaniach rodzinnych i w szkole. Studiowała biologię molekularną i genetykę na Uniwersytecie Boğaziçi. Podczas studiów była członkiem Klubu Folkloru na Uniwersytecie Boğaziçi, gdzie rozpoczęła swoja edukacje muzyczną. Współzałożycielka zespołu taneczno-muzycznego Kardeş Türküler (1993) i członek Zespołu Sztuk Widowiskowych Boğaziçi (od 1995). Perkusistka i wokalistka Kardeş Türküler.
Doktorantka na Wydziale Muzykologii i Teorii Muzyki (Uniwersytet Techniczny w Stambule).

Marjan Vahdat jest śpiewaczką urodzoną w Teheranie w 1976 roku. Od 1995 roku śpiewa solo i gra na koncertach i festiwalach w Azji, Europie, USA i Afryce wraz z muzykami z Iranu, Europy i Ameryki. Koncertuje też z siostrą Mahsą Vahdat. Uczestniczyła w projekcie nagraniowym Lullabies from the Axis of Evil (2004). Wydała szereg albumów.

Więcej informacji: www.mahsavahdat.com

Monika Wachowicz jest aktorką i pedagożką. Ukończyła filozofię na Wydziale Nauk Społecznych na Uniwersytecie Śląskim. Od 2004 roku związana z Teatrem A Part w Katowicach, którego dyrektorem i reżyserem jest Marcin Herich. Od 2021 współpracuje z Jarosławem Fretem, twórcą Teatru ZAR. Wykładowczyni w Akademii Sztuk Teatralnych oraz kuratorka projektu „Szczeliny. Kobiety w sztukach performatywnych” w Instytucie Grotowskiego we Wrocławiu. Koordynuje Międzynarodowy Festiwal Sztuk Performatywnych A Part. Prowadzi Studio Aktorskie przy Teatrze A Part, a także autorskie Studio Ciała i Emocji w Katowicach. Od 2019 jest Prezeską Fundacji „Sztuka dla Życia” im. Marty Paradeckiej.
www.wachowicz.studio

Hsinyu Wu urodziła się na Tajwanie. Pierwsze taneczne kroki stawiała, ucząc się tai-chi, chińskiego tańca tradycyjnego i tańca współczesnego oraz baletu, co zapewniło jej fundament do dalszego rozwoju i z których to doświadczeń nadal czerpie inspiracje.

Po ukończeniu London Contemporary Dance School, w której doskonaliła artystyczne aspekty warsztatu tanecznego, pracowała jako niezależna tancerka w Wielkiej Brytanii, m.in. w Londynie. Brała udział w spektaklach teatralnych i improwizowanych, filmach o tańcu i immersyjnych wystawach, współpracując między innymi z James Cousins Company, Samem Corenem, Becky Namgauds i Kennym Wing Tao Ho. Prowadziła również próby teatralne i animowała warsztaty ruchowe.

W ostatnim czasie powróciła do współpracy z artystami i artystkami z Tajwanu. Z niesłabnącą ciekawością prowadzi poszukiwania kulturowe i angażuje się w interdyscyplinarną współpracę z twórcami i twórczyniami reprezentującymi inne dyscypliny artystyczne.