Powrót Dionizosa

Theodoros Terzopoulos (ur. 1945, Grecja) jest reżyserem teatralnym, pedagogiem, pisarzem i scenarzystą, założycielem i dyrektorem artystycznym Attis Theatre, inicjatorem Olimpiady Teatralnej i przewodniczącym Międzynarodowego Komitetu Olimpiady Teatralnej.

Studiował w Szkole Teatralnej Kostisa Michailidisa w Atenach (1965–1967). Uczył się i pracował jako asystent reżysera w Berliner Ensemble (1972–1976), gdzie współpracował z Manfredem Wekwerthem, Ruth Berghaus i Ekkehartem Schallem, a jego mentorem był Heiner Müller. Pełnił funkcje dyrektora Szkoły Teatralnej Narodowego Teatru Północnej Grecji w Salonikach (1981–1983) i dyrektora artystycznego Międzynarodowych Spotkań ze Starożytnym Dramatem Greckim w Delfach (od 1985 roku przez około 15 lat), w którym uczestniczyły wybitne postacie świata teatru. W roku 2005 powołał do życia Międzynarodowe Spotkania z Dramatem Starożytnym w Sykionie i był ich dyrektorem artystycznym do 2011 roku. Członek-założyciel Międzynarodowego Instytutu Teatru Śródziemnomorskiego, zrzeszającego 18 krajów śródziemnomorskich.

W 1985 roku założył Teatr Attis w Delfach. Wyreżyserował w nim „Bachantki” (1986), pionierskie przedstawienie z elementami ekstremalnej fizyczności i rytuału, radykalnie zmieniając podejście współczesnych reżyserów do inscenizacji starożytnych greckich tragedii. Sięga po techniki dionizyjskiej ekstazy, starając się uchwycić i ujawnić to, co niewidoczne i niezgłębione. Kładzie nacisk na wymiar tragiczny i próby sięgnięcia „głębi”, inscenizując zarówno starożytne greckie tragedie, jaki i teksty poetyckie. Od ponad czterdziestu lat podróżuje po świecie w poszukiwaniu tworzonych przez ludzi wizji i ich historii. Jest humanistą, który przykłada wielką wagę do spotkań z Innym, w którym rozpoznaje siebie.

Przez ostatnich czterdzieści lat Teatr Attis zagrał dwa tysiące trzysta przedstawień na wielu prestiżowych scenach i festiwalach, a Terzopoulos reżyserował – w Grecji i za granicą – tragedie Ajschylosa, Sofoklesa i Eurypidesa, opery i sztuki wybitnych współczesnych europejskich dramatopisarzy, takich jak Bertolt Brecht, Federico García Lorca, Heiner Müller, Samuel Beckett, Henrik Ibsen, August Strindberg, a także współczesnych autorów greckich.

Ostatnie spektakle reżysera zajmują poczesne miejsce w jego dorobku inscenizacyjnym i badawczym. „Czekając na Godota” (Emilia Romagna Teatro/Teatro Nationale, Fondazione Teatro di Napoli Bellini, Włochy, 2023) zyskało uznanie jako spektakl przełomowy, a zarazem w pełni wierny filozoficznej refleksji Becketta, natomiast inscenizacja „Orestei” Ajschylosa (Grecki Teatr Narodowy, 2024) już dziś uznawana jest za historyczną i stanowi punkt odniesienia dla inscenizatorów antycznych tragedii ze względu na swoją aktualność i doskonałą rekonstrukcję funkcji starożytnego chóru.

Terzopoulos stworzył oryginalną metodę aktorską, bazującą na sekwencji ćwiczeń fizycznych i głosowych, która ma na celu doskonalenie fundamentów pracy aktorskiej. Jego metoda pracy i podejście do starożytnej tragedii greckiej znalazły się w programach nauczania ponad trzydziestu akademii teatralnych i wydziałów filologii klasycznej na świecie. Reżyser prowadzi warsztaty i wykłada. Otrzymał tytuł profesora emerytowanego na wielu międzynarodowych uczelniach. Od 2013 roku prowadzi coroczne letnie warsztaty dla młodych aktorów i reżyserów z całego świata, zatytułowane „Metoda Theodorosa Terzopoulosa – Powrót Dionizosa”.

Metoda i twórczość reżysera były przedmiotem badań wybitnych badaczy teatru, a jego książki ukazały się w wielu językach: greckim, angielskim, niemieckim, chińskim, tureckim, rosyjskim, polskim, koreańskim, mandaryńskim, włoskim, francuskim, węgierskim, gruzińskim, hiszpańskim i arabskim. Książki opisujące metody pracy Terzopoulosa wydano w językach: greckim, angielskim, niemieckim, tureckim, rosyjskim, chińskim. Książka na temat jego metody, „Powrót Dionizosa” (2015, wyd. polskie Wrocław, 2018), została przełożona na 15 języków. W języku polskim ukazała się książka „W labiryncie. Theodoros Terzopoulos spotyka Heinera Müllera” (Wrocław, 2012). Na świecie zorganizowano wiele konferencji, pomyślanych jako honorowy hołd dla twórczości Terzopoulosa, m.in. w Chinach, Polsce, Włoszech, Rosji, Kolumbii, Niemczech, Grecji, Austrii, Hiszpanii, USA i na Cyprze.

Od 1993 roku Terzopoulos jest przewodniczącym powołanego w Delfach Międzynarodowego Komitetu Olimpiady Teatralnej, w skład którego, jako członkowie-założyciele, weszli wybitni ludzie teatru: Tadashi Suzuki, Heiner Müller, Robert Wilson, Nuria Espert, Jurij Lubimow i Tony Harrison. Był dyrektorem artystycznym pierwszej edycji Olimpiady: „Przez tysiąclecia” (Delfy, 1995). Kolejne edycje wydarzenia odbyły się w Japonii (Shizuoka, 1999), Rosji (Moskwa, 2001), Turcji (Stambuł, 2006), Korei Południowej (Seul, 2010), Chinach (Pekin, 2014), Polsce (Wrocław, 2016), Indiach (17 różnych miast, 2018), Japonii i Rosji (Toga, Sankt Petersburg, 2019) oraz na Węgrzech (Budapeszt, 2023).

W uznaniu inspirującej twórczości artystycznej, stale rozwijanej działalności edukacyjnej i promowania międzykulturowości, zarówno w Grecji, jak i na arenie międzynarodowej, Terzopoulos otrzymał wiele nagród i wyróżnień, m.in. Nagrodę im. Garcii Lorki (Hiszpania, 1986), Nagrodę im. Konstantego Stanisławskiego za najlepszą reżyserię (Rosja, 1993), Honorową Nagrodę Teatralną (Turcja, 2006), Główną Nagrodę za Reżyserię (Festiwal Narodów, Seul, 1994), Nagrodę za Kreację Zespołową (Pekin, 2011), Międzynarodową Nagrodę im. Jurija Lubimowa (2020), gwiazdę w alei gwiazd w Sybinie (Rumunia, 2024) oraz Wielką Nagrodę Teatralną Greckiego Stowarzyszenia Krytyków Teatralnych i Sztuk Scenicznych (Grecja, 2024).

Więcej informacji: http://attistheatre.com/en/theodoros-terzopoulos/

Savvas Stroumpos w 2002 roku ukończył szkołę teatralną przy Narodowym Teatrze Grecji. W 2003 roku uzyskał tytuł magistra praktyki teatralnej Uniwersytetu Exeter. Od 2003 roku pracuje jako aktor Teatru Attis oraz asystent reżysera Theodorosa Terzopoulosa. Zagrał w następujących spektaklach Teatru Attis: Hamlet – lekcja Borisa Pasternaka, Prometeusz w okowach i Epigoni Ajschylosa, Impromptu „Ohio” Samuela Becketta, Ajaks – szaleństwo Sofoklesa (pierwsza i druga wersja), Ostatnia maska Costasa Logarasa, Persowie Ajschylosa, Kasandra Mariosa Pontikasa. Z zespołem Zero Point wyreżyserował Kolonię karną i Przemianę (dwie wersje) Franza Kafki, Jak wam się podoba Szekspira, Sprawiedliwych Camusa, Dokument, będący adaptacją tekstów Samuela Becketta, Primo Leviego i podkomendanta Marcosa, oraz Woyzecka Georga Büchnera, My według Zamiatina, Misję Heinera Müllera, Troas Dimitrisa Dimitriadisa, Kafka. Fragmenty Gÿorgya Kurtága oraz Czekając na Godota Samuela Becketta.

Jarosław Fret jest reżyserem, aktorem, dyrektorem Instytutu Grotowskiego. Założyciel i lider Teatru ZAR, od 2021 roku w tandemie twórczym Studio Wachowicz/Fret. Pełnił funkcję przewodniczącego Rady Kuratorów i kuratora ds. teatru Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. W latach 1999–2002 zrealizował szereg wypraw do Gruzji, Armenii i Iranu, prowadząc poszukiwania w obrębie najstarszych form muzyki chrześcijańskich kościołów wschodnich. W kolejnych latach wspólnie z członkami Teatru ZAR organizował wyprawy badawcze na grecką górę Atos, Sardynię i Korsykę, do Armenii, Turcji i Izraela. Reżyser pięciu spektakli zespołu. Tryptyk „Ewangelie dzieciństwa” był pokazywany m.in. w Chicago, Los Angeles, San Francisco, Atenach, Belgradzie, Edynburgu, Florencji, Madrycie, Paryżu, Sybinie oraz Kairze, Nowym Delhi i Seulu. W 2013 roku ukończył pracę nad spektaklem „Armine, Sister”, dedykowanym historii, kulturze i ludobójstwu Ormian, do którego oprócz reżyserii opracował oryginalną dramaturgię muzyczną i specjalną architekturę. W 2016 roku zrealizował spektakl „Medee. O przekraczaniu” z udziałem śpiewaczek z Kairu, Teheranu i Stambułu. Wykłada i prowadzi warsztaty w Polsce i za granicą, był wykładowcą m.in. w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie Filii we Wrocławiu. Uhonorowany przyznawanym przez magazyn „Los Angeles Times” tytułem Best New Music Theater (2009) i Wrocławską Nagrodą Teatralną za tryptyk „Ewangelie dzieciństwa” (2010). Spektakl „Cesarskie cięcie. Próby o samobójstwie” w jego reżyserii zdobył Total Theatre Award w kategorii Physical/Visual Theatre oraz Herald Angel Award podczas Festiwalu Fringe w Edynburgu w 2012 roku. Pomysłodawca i koordynator licznych projektów realizowanych w Polsce i za granicą w ramach działalności Instytutu Grotowskiego, m.in. Roku Grotowskiego UNESCO 2009, programu „Masters in Residence”, Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego „Świat miejscem prawdy”, a także Olimpiady Teatralnej Wrocław 2016. Dzięki jego staraniom w 2010 roku została otwarta nowa siedziba Instytutu Grotowskiego, Studio Na Grobli, a w 2019 roku Centrum Sztuk Performatywnych.

Monika Blige jest absolwentką filologii polskiej na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu (specjalizacja teatrologiczna). W latach 2001–2005 bliska współpracowniczka Projektu Terenowego Teatru Węgajty. Od 2005 roku związana z Instytutem im. Jerzego Grotowskiego (do 2006 Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych), w latach 2014–2023 pełniła funkcję zastępczyni dyrektora ds. programowych, obecnie kieruje działem wydawniczym. Kuratorka wielu projektów i przedsięwzięć realizowanych przez Instytut Grotowskiego, m.in. jubileuszu 50-lecia Odin Teatret w Polsce (2014), Akademii Teatru Alternatywnego (2015–2017) czy serii spotkań, wykładów i pokazów filmowych „Jerzy Grotowski – polski reżyser. W 25. rocznicę śmierci artysty”. Redaktorka ponad czterdziestu książek wydanych przez Instytut Grotowskiego, współpracowniczka Icarus Publishing Enterprise, członkini rady programowej czasopisma „Teatro e Storia” oraz redaktorka internetowego czasopisma naukowego „Performer”. Członkini Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych.