Strategie obecności. Współczesna polska fotografia teatralna
Panel dyskusyjny z udziałem Magdy Hueckel, Natalii Kabanow i Tobiasza Papuczysa, prowadzony przez Joannę Biernacką-Płoską i Jarosława Freta
sob. 27.05.2023, 17.00
Instytut Grotowskiego, Centrum Sztuk Performatywnych
Wstęp wolny, streaming na kanale Facebook Instytutu Grotowskiego
Współorganizator: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
Dyskusja skoncentrowana wokół zmiennych relacji między teatrem i fotografią. Próba diagnozy, czym jest fotografia dla teatru dzisiaj, jakie spełnia wobec niego funkcje i jakie oczekiwania wobec niej generują twórcy (reżyserzy, dramaturdzy, scenografowie, reżyserzy światła, aktorzy), instytucje (archiwiści, pracownicy działów promocji) i odbiorcy (widzowie, krytycy, teatrolodzy, historycy teatru).
Fotografia należy do ważniejszych i skuteczniejszych narzędzi dokumentacyjnych teatru, ponieważ oprócz zapisywania tego, co w teatrze jawnie wizualne (scenografii, przestrzeni, kostiumów, światła), za sprawą swojej specyfiki, potrafi wyakcentować i zsyntetyzować te ulotne aspekty przedstawienia, które czasem dość trudno oddać werbalnie (m.in. jego energię, atmosferę, wewnętrzną dynamikę, interakcje między poszczególnymi elementami). Na podstawie zdjęć odbiorca buduje też swoje wyobrażenie o przedstawieniu. Obrazy funkcjonujące w przestrzeni medialnej na początku uzupełniają spektakl, a ostatecznie, gdy schodzi on z afisza, zastępują go. Ważnym elementem debaty nad fotografią teatralną staje się zatem refleksja nad odpowiedzialnością fotografa teatralnego zobowiązanego szukać wyważonego kompromisu między autonomią i kreacją, wynikającymi z jego indywidualnej wrażliwości, ale też własnego spojrzenia na teatr i odbioru konkretnego przedstawienia, a dokumentacyjną powinnością, postulowaną często przez twórców i instytucje teatralne. Warto pamiętać, że fotografie nie tylko budują obraz spektaklu w przestrzeni publicznej, ale też mogą pokazywać charakter życia teatralnego i jego relację z życiem społecznym, wydobywając aktualne napięcia obecne w rzeczywistości, która przecież jest i zawsze była przedmiotem zainteresowania teatru. Jednym z założeń fotografii teatralnej jest także wywoływanie doświadczenia w odbiorcy, rozumianego również jako doświadczenie cielesne. To zadanie bardzo zbliżone do jednego z podstawowych zadań współczesnego teatru.
Teatr to relacja, sposób komunikacji społecznej, proces, który nieustannie poszerza i często też zaciera swoje granice. Podobnie rzecz ma się z fotografią. Czy zatem próba definicji fotografii teatralnej mogłaby być jednocześnie próbą definicji współczesnego teatru?
Joanna Biernacka-Płoska jest absolwentką teatrologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Krytyczka teatralna, dramaturżka i kuratorka. Współpracowała z krakowskim „Dziennikiem Polskim” (2000–2001), była członkinią redakcji „Didaskaliów” (2000–2001) oraz miesięcznika „Dialog” (2013–2014). Wykładała w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego (2008–2011), na Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu (2009–2011), na Wydziale Nauk Humanistycznych UKSW w Warszawie (2011). W latach 2005–2011 pracowała jako dramaturżka we Wrocławskim Teatrze Współczesnym oraz była współorganizatorką i kuratorką Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego „Dialog – Wrocław” (2005–2009). W latach 2012–2013 kierowniczka impresariatu Teatru na Woli, a od 2014 do 2024 koordynatorka projektów w Instytucie Teatralnym, w tym m. in. ogólnopolskiego Konkursu Fotografii Teatralnej, w ramach którego produkowała wystawy i wydawała albumy fotografii teatralnej. Od 2024 jest redaktorką programową w Teatrze TV.
Natalia Kabanow – absolwentka Wydziału Artystycznego Uniwersytetu Zielonogórskiego. Uzyskała dyplom w pracowni grafiki warsztatowej u prof. Stanisława Ficnera. Fotografka i graficzka, pasjonatka teatru, od kilkunastu lat zawodowo z nim związana. Twórczyni plakatów teatralnych. Autorka scenografii do filmu „Made in Poland” Przemysława Wojcieszka, nominowana do nagrody Warto, trzykrotna finalistka Konkursu Fotografii Teatralnej. Ma na koncie trzy wystawy indywidualne prezentujące fotografie teatralne w Galerii Socato i Centrum Kultury Agora we Wrocławiu oraz wystawy zbiorowe między innymi związane z Konkursem Fotografii Teatralnej. Jej prace ukazały się w wielu wydawnictwach teatralnych i nie tylko, w Polsce i za granicą. Obecnie jest w trakcie przygotowań do książki „Imagine” Agnieszki Zgieb. Stale współpracuje z wieloma twórcami i teatrami w całej Polsce.
Magdalena Hueckel jest artystką wizualną, autorką scenariuszy i filmów, fotografką teatralną. Jej prace były wystawiane na ponad 40 indywidualnych i ponad 60 zbiorowych wystawach w kraju i na świecie (m.in. w Tate Britain w Londynie, Circulation w Paryżu, Unseen Amsterdam, Vienna Art Fair, Center for Contemporary Art w Berlinie), znajdują się w kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu oraz w licznych kolekcjach prywatnych. Autorka albumów fotograficznych „Anima. Obrazy z Afryki 2005–2013” oraz „HUECKEL/TEATR”, które otrzymały nominacje do nagrody Fotograficzna Publikacja Roku 2014 i 2016. Współpracuje z Tomaszem Śliwińskim przy realizacji filmów jako autorka scenariuszy i Art Directorka. Ich dokumentalny film „Nasza klątwa” otrzymał nominację do Oscara oraz kilkadziesiąt nagród na międzynarodowych festiwalach. Autorka dokumentacji kilkuset spektakli teatralnych, stale współpracuje z kilkunastoma teatrami w Polsce. Absolwentka Wydziału Malarstwa i Grafiki gdańskiej ASP. Stypendystka Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Miasta Sopot, laureatka nagrody Sopocka Muza dla Młodych Twórców. W latach 2002–2004 tworzyła z Agatą Serafin duet fotograficzny hueckelserafin. Prezeska i założycielka Polskiej Fundacji CCHS „Zdejmij Klątwę”, uhonorowanej nagrodą EURORDIS Black Pearl Award 2020. Kuratorka i producentka projektu „Ondinata. Songs for Ondine”. Doktorantka Wydziału Sztuki na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie.
Tobiasz Papuczys (ur. 1985) jest fotografem teatralnym i dokumentalnym, kuratorem wystaw fotograficznych, teatrologiem, filmoznawcą, wykładowcą uniwersyteckim z kilkunastoletnim stażem. Pięciokrotny finalista Konkursu Fotografii Teatralnej organizowanego przez Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie, zwycięzca IV edycji w 2018 roku oraz dwukrotny laureat III nagrody podczas VI edycji tego konkursu w 2020 roku oraz IX edycji w 2023 roku. Od 2019 roku fotograf Teatru Dramatycznego im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu. Konsultant artystyczny Cloud Theater przy spektaklach „Technologia jest Istotą” w Wytwórni Filmów Fabularnych we Wrocławiu i „Don K.” w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. W latach 2008–2018 krytyk teatralny. Od 2010 pracuje na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie prowadzi zajęcia z teatru, filmu, performatywności fotografii, współczesnej kultury wizualnej, oraz w Instytucie im. Jerzego Grotowskiego, w którym prowadzi również autorskie warsztaty fotografii teatralnej. Jego fotografie były publikowane m.in. w „Przekroju”, „Polityce”, „Newsweeku”, „Gazecie Wyborczej”, „Tygodniku Powszechnym”, „The Japan Times”, „Teatrze”, „Didaskaliach”, „Dialogu”, „Dwutygodniku”, „Odrze”, „Ricie Baum” i „Vogue Polska”. W 2020 roku nominowany do WARTO – Nagrody Kulturalnej „Gazety Wyborczej” za „konsekwentne utrwalanie scenicznych emocji na fotografiach teatralnych, które stanowią dla widzów nieodzowny element doświadczania spektaklu”. Juror VII edycji Konkursu Fotografii Teatralnej w 2021 roku. Finalista Grand Press Photo 2023. Członek Związku Polskich Artystów Fotografików.
www.instagram.com/tobiasz.papuczys/
Jarosław Fret to założyciel i lider Teatru ZAR, reżyser, aktor, dyrektor Instytutu Grotowskiego. Pełnił funkcję przewodniczącego Rady Kuratorów i kuratora ds. teatru Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. W latach 1999–2002 zrealizował szereg wypraw do Gruzji, Armenii i Iranu, prowadząc poszukiwania w obrębie najstarszych form muzyki chrześcijańskich kościołów wschodnich. W kolejnych latach wspólnie z członkami Teatru ZAR organizował wyprawy badawcze na grecką górę Atos, Sardynię i Korsykę, do Armenii, Turcji i Izraela. Reżyser pięciu spektakli zespołu. Tryptyk „Ewangelie dzieciństwa” był pokazywany m.in. w Chicago, Los Angeles, San Francisco, Atenach, Belgradzie, Edynburgu, Florencji, Madrycie, Paryżu, Sybinie oraz Kairze, Nowym Delhi i Seulu. W 2013 roku ukończył pracę nad spektaklem „Armine, Sister”, dedykowanym historii, kulturze i ludobójstwu Ormian, do którego oprócz reżyserii opracował oryginalną dramaturgię muzyczną i specjalną architekturę. W 2016 roku zrealizował spektakl „Medee. O przekraczaniu” z udziałem śpiewaczek z Kairu, Teheranu i Stambułu. Wykłada i prowadzi warsztaty w Polsce i za granicą, był wykładowcą m.in. w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie Filii we Wrocławiu. Uhonorowany przyznawanym przez magazyn „Los Angeles Times” tytułem Best New Music Theater (2009) i Wrocławską Nagrodą Teatralną za tryptyk „Ewangelie dzieciństwa” (2010). Spektakl „Cesarskie cięcie. Próby o samobójstwie” w jego reżyserii zdobył Total Theatre Award w kategorii Physical/Visual Theatre oraz Herald Angel Award podczas Festiwalu Fringe w Edynburgu w 2012 roku. Pomysłodawca i koordynator licznych projektów realizowanych w Polsce i za granicą w ramach działalności Instytutu Grotowskiego, m.in. Roku Grotowskiego UNESCO 2009, programu „Masters in Residence”, Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego „Świat miejscem prawdy”, a także Olimpiady Teatralnej Wrocław 2016. Dzięki jego staraniom w 2010 roku została otwarta nowa siedziba Instytutu Grotowskiego, Studio Na Grobli, a w 2019 roku Centrum Sztuk Performatywnych.