Sztuka jako narzędzie

Zanim zanurzymy się w różnych praktykach i metodach, które służyły jako fundament projektu, chcemy opowiedzieć o naszym zespole, celach, współpracy i o tym, jak wyglądała nasza praca na poszczególnych etapach.

Podstawowym założeniem projektu „Głos i ciało w nauczaniu dorosłych” jest wykorzystanie elementów zaczerpniętych ze sztuk performatywnych do stworzenia metodologii treningowej pozwalającej na efektywniejsze wykorzystanie głosu i ciała w pracy pedagogów uczących dorosłych: poprawienie zdolności komunikacyjnych (komunikacja werbalna i niewerbalna mowa ciała), szeroko rozumianej obecności, a także pełniejsze i możliwie bezwysiłkowe użycie głosu.

Praca nad stworzeniem takiej metodologii to próba udzielenia odpowiedzi na pytanie, co sprawia, że niektórzy pedagodzy mają niemal magiczną obecność, która zdaje się wypełniać całe pomieszczenie i przyciągać uwagę wszystkich słuchaczy niezależnie od treści, jaką mają do przekazania, podczas gdy inni – choćby nawet mówili o czymś naprawdę fascynującym – mają kłopot z utrzymaniem na sobie uwagi, przez co spora część potencjalnie ciekawego przekazu umyka. Myśląc o takich jakościach, często przypisujemy je pewnego rodzaju charyzmie, wrodzonym zdolnościom, które albo się ma, albo nie. W ramach projektu „Głos i ciało w nauczaniu dorosłych” przyjęliśmy inne założenie: że jest to w znacznej mierze kwestia budowania świadomości oraz umiejętności, które można nabyć poprzez odpowiedni trening. Postanowiliśmy stworzyć metodologię treningową i narzędzia pozwalające poprawić wszystko to, co składa się na obecność, zdolności komunikacyjne i siłę przekazu pedagogów, bo chcąc wywierać wpływ na uczniów, studentów czy słuchaczy, edukatorzy i pedagodzy muszą zwracać uwagę na jakość własnej obecności i doskonalić umiejętności z zakresu wielokanałowej komunikacji.

W jaki sposób metody artystyczne mogą przyczynić się do poprawy zdolności komunikacyjnych i szeroko rozumianej obecności pedagogów?

Człowiek uczy się wtedy, gdy wypuszcza się w nieznane i bada coś, czego do tej pory nie znał, nawet jeśli wydaje się to wielkim wyzwaniem. Proces nauczania naturalnie zakłada podjęcie pewnego ryzyka związanego z popełnianiem błędów. Nie składa się wyłącznie z nabierania gotowych umiejętności, bezpośrednio w ich idealnej docelowej formie – kluczowa jest ciekawość w odkrywaniu nowych obszarów, pozwalająca zdobywać nową wiedzę i umiejętności, a następnie integrować je ze swoim dotychczasowym doświadczeniem i codzienną praktyką. Teoria opisująca uczenie się poprzez doświadczenie głosi, że uczniowie nie muszą mieć pełnej świadomości procesu nauczania, by był on efektywny. Gdy doświadczamy nowych rzeczy, często nie wiemy nawet, w którym momencie posiedliśmy nową umiejętność.

Sztuka jest potężnym narzędziem pozwalającym doświadczać świata w sposób bardziej świadomy i namacalny. Jest też ściśle związana z ciekawością i szukaniem coraz to nowszego spojrzenia na otaczający nas świat i na nas samych. Ponadto ciało i głos stanowią podstawowe narzędzia artystów performatywnych – a każda metoda artystyczna zawiera zestaw ćwiczeń pozwalających dokładniej im się przyjrzeć i wypracować takie ich jakości, które pozwolą na jak najefektywniejsze ich użycie. Choć w pedagogice najważniejsza jest wiedza i umiejętności przekazywane podczas zajęć, siłą rzeczy przekaz ten odbywa się za pośrednictwem ciała i głosu pedagoga. Głos i ciało wspólnie tworzą kanał, którym przekazywana jest wiedza i stanowią podstawowe narzędzie komunikacji – zarówno werbalnej, jak i niewerbalnej.

Sztuki takie jak teatr, taniec czy śpiew, kładą pierwszorzędny nacisk na ciało i głos, a proces ich nauki jest procesem twórczym. W projekcie „Głos i ciało w nauczaniu dorosłych” korzystamy z metod wypracowanych przez praktyków tych sztuk, jednak bez zbędnej w tym kontekście aspiracji, by dzięki nim stać się artystą.