Wspólne pola – hipotezy

Teatr ZAR, kultywując etos pracy zespołowej, realizuje projekty artystyczne w trakcie długoletnich poszukiwań źródłowych, którym każdorazowo towarzyszy proces kształtowania opartego na śpiewie nowego języka teatralnego. Międzynarodowy skład zespołu formował się w trakcie cyklicznych wypraw badawczych do Gruzji w latach 1999–2003. Podczas tych podróży grupa zebrała materiał muzyczny, którego esencją są wielowiekowe pieśni polifoniczne sięgające korzeniami początków naszej ery i stanowiące prawdopodobnie najstarszą formę wielogłosu. „Zar”, od którego grupa wzięła swą nazwę, to nazwa pieśni pogrzebowych wykonywanych przez Swanów zamieszkujących wysokie rejony Kaukazu w północno-zachodniej Gruzji. Praca zespołu karmi się przekonaniem, że teatr, wbrew greckiemu thea – widzenie, nie powinien być wyłącznie oglądany, lecz przede wszystkim słuchany.
ZAR przynosi teatr sprzed podziału na gatunki i style, działając w przekonaniu, które płynie z polskiej myśli romantycznej, że zadania sztuki potrafią zapełnić dynamiczną lukę między codziennością a transcendencją. Juliusz Osterwa, który jako jeden z nielicznych starał się zrealizować praktycznie te idee, i z którego myśli czerpał m.in. Jerzy Grotowski, zapisał w swoich notatkach zdanie o tym, że „Bóg stworzył teatr dla tych, którym nie wystarcza Kościół”.¹
Zrealizowany w latach 2003–2009 pierwszy tryptyk zespołu, Ewangelie dzieciństwa stał się kulminacją trwających ponad dziesięć lat poszukiwań i rozwoju Teatru ZAR. Na tryptyk składały się trzy spektakle, grane także jako osobne części: Uwertura, Cesarskie cięcie. Próby o samobójstwie oraz Anhelli. Wołanie. Ewangelie dzieciństwa miały swoją premierę w Barbican Centre w Londynie, następnie były prezentowane w Los Angeles, we Wrocławiu, Florencji, w San Francisco, Chicago, Sibiu w Rumunii oraz w Legnicy, Szczecinie i Bydgoszczy. Poszczególne części tryptyku pokazywano w Atenach, Edynburgu, Madrycie, Belgradzie, Budapeszcie, Paryżu, Kairze, Seulu, Nowym Delhi i Bostonie. W 2009 roku tryptyk zajął pierwsze miejsce w rankingu „Los Angeles Times” w kategorii na “Najlepszy nowy teatr muzyczny na świecie”. W październiku 2010 roku tryptyk uhonorowany został Wrocławską Nagrodą Teatralną. Druga część, Cesarskie cięcie, prezentowana podczas Festiwalu Fringe w Edynburgu w sierpniu 2012 roku zdobyła prestiżowe nagrody: Total Theatre w kategorii teatr fizyczny oraz Herald Angel.
Od 2011 roku zespół pracował nad projektem Armine, Sister, poświęconym tragicznej historii narodu ormiańskiego. Spektakl o tym samym tytule miał premierę 28 listopada 2013 roku w Studiu Na Grobli Instytutu Grotowskiego. Od tamtej pory przedstawienie prezentowane było we Wrocławiu, Warszawie, Londynie, Oslo, Rzymie, Paryżu, Madrycie, Lizbonie, Salonikach Szczecinie oraz podczas Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego w Sybinie w Rumunii, we Florencji i w San Francisco.
W 2016 roku podczas Olimpiady Teatralnej miał swoją premierę spektakl Medee. O przekraczaniu będący swoistym requiem, lamentacją dla wszystkich tych, którzy zmierzają do Europy w poszukiwaniu lepszego życia. Późniejsza wersja tego spektaklu w 2018 roku prezentowana była w Paryżu w teatrze Petera Brooka, Bouffes du Nord.
W 2019 zespół przygotował Anhellego. Skowyt, który zaprezentowany został podczas Olimpiady Teatralnej w Todze w siedzibie zespołu Tadashiego Suzuki oraz Sankt Petersburgu na zaproszenie Valerego Fokina, dyrektora Teatru Aleksandryjskiego.
Jednym z ostatnich premier Teatru ZAR jest spektakl Złowione, w który za punkt wyjścia zespół obrał “niespełnione” spotkanie Tadeusza Różewicza i Jerzego Grotowskiego z roku 1968, momentu, kiedy pierwszy pisał Złowionego, a drugi pracował nad Apocalypsis cum figuris.
Teatr ZAR regularnie prowadzi warsztaty, podczas których dzieli się unikalnym językiem pracy aktorskie, którego podstawę stanowi integracja treningu fizycznego i praktyk wokalnych, śpiewu solowego oraz polifonicznego połączonego z improwizacją odwołującą się do ekspresji ciała aktora, umiejętność słuchania, z którą nierozerwalnie wiąże się głęboka fizyczna oraz wokalna koncentracja.
O swojej praktyce zespół opowiada na specjalnie przygotowanej stronie teatrzar.net.