Scenografie antropocenu. Transdyscyplinarna perspektywa badań nad antropocenem

Istotą rozważań prowadzonych w ramach transdyscyplinarnych badań nad antropocenem jest nie tylko skupienie się na wymiarze globalnym procesów zachodzących pod wpływem zmian techno-społecznych, ale także ich performatywnych i przestrzennych jakościach. W ramach tego dyskursu konstruowane są bowiem konkretne przestrzenne wyobrażenia i narracje na temat relacji człowiek-natura-technologia zarówno w nauce, sztuce, jak i kulturze popularnej. Spojrzenie na antropocen od strony projektowanych przez badaczy i artystów scenografii przyszłości, otwiera nową perspektywę transdyscyplinarności naznaczonej spacjalnością, która pochłania niejako czas. Perspektywa końca staje się bowiem jednocześnie kuszącą postnietzscheańską wizją redefiniującą potencjalność istnienia teraźniejszości, ale też stawia nowe wymagania przed teorią, która musi być połączona z praktyką, konstruuje jednocześnie nowe pole dla działań aktywistycznych.

Antropocen. Performowanie końca, przeciwdziałanie zagrożeniu
Sesja V
6–7/05/2016

Antropocen jako nazwa nowej ery geologicznej, w czasie której człowiek przekształca zasoby planetarne, dokonując ich głębokich transformacji, został głoszony m.in. przez geologów Paula Crutzena i Eugene’a Stoermera na przełomie nowego milenium. Koncepcja antropocenu jest w dużej mierze wypadkową zmian klimatycznych i geologicznych oraz ich skutków dla rozwoju ekosystemu na Ziemi. Zmiany te obserwujemy na skalę masową przynajmniej od połowy XX wieku dzięki zaawansowanym narzędziom technologicznym, mają one jednak swoje bezpośrednie źródła w założeniach rewolucji industrialnej w XVIII wieku, migracji społecznej i rodzącej się w XIX wieku globalizacji.

W ramach faktów naukowych i dyskursywnych sporów wokół antropocenu sytuują się nie tylko badania geologów i klimatologów, chemików, fizyków, ale fragmenty tej koncepcji dryfują także w najnowszych teoriach geologii mediów oraz krytyce politycznej i społecznym zaangażowaniu w tę tematykę, postsentymentalnych wizjach apokaliptycznych i dystopijnych uznających za istotne wkraczanie w obszar retoryki filozoficznej, opisujących scenariusze powracającego globalnego zagrożenia, a nawet końca (tu głównie dyskurs nietzscheański i jego reinterpretacje). W tym obszarze istnieje wyraźna potrzeba badań transdyscyplinarnych, które nie tylko wieszczyłyby koniec, ale raczej wyznaczały zakresy i poziomy ryzyka oraz praktyki ewentualnych interakcji, jak też sposoby ich opisu i wprowadzenia w obręb metod poznawczych różnych dyscyplin.