Kurs teatru dokumentalnego
marzec 2023 – luty 2024
Obywatelka Rzeka – piąta edycja kursu teatru dokumentalnego
Zapraszamy na V edycję kursu teatru dokumentalnego. Tematem przewodnim tegorocznej edycji będzie „Obywatelka Rzeka”. W trakcie kursu poszukamy osobistych opowieści, przeprowadzimy dziesiątki wywiadów, by na ich podstawie tworzyć scenariusze, czytania performatywne i spektakle. Każdy z uczestników będzie mógł także realizować swój własny temat pod opieką doświadczonych reżyserów i scenarzystów. Celem kursu jest stworzenie własnego scenariusza i przedstawienie go na teatralnej scenie w formie czytania performatywnego w lutym 2024 roku. Wybrane teksty mogą także stać się pełnoprawnymi spektaklami i zostać częścią repertuaru „Teatru na faktach”, tak jak to miało miejsce w poprzednich latach.
Idea
Podczas V edycji kursu będziemy dzielić się naszymi, kilkuletnimi już, doświadczeniami w robieniu teatru dokumentalnego. Opowiemy o technice verbatim, czyli „dosłownym zapisie rzeczywistości”. O tym, jak prowadzimy rozmowy z naszymi bohaterami. Jakie pytania powinniśmy im stawiać, jak ich otwierać, skłaniać do zwierzeń. Jak z wielogodzinnych rozmów wyławiać rzeczy najbardziej istotne. Jak z opowieści o przeszłych zdarzeniach stworzyć scenariusz, którego akcja rozgrywa się tu i teraz, i potrafi trzymać widza w napięciu? Jak pracować z aktorem w spektaklu dokumentalnym? Jaką rolę odgrywamy w procesie twórczym, który od początkowego zaciekawienia jakimś tematem ma doprowadzić nas do spektaklu poruszającego jego najbardziej dramatyczne aspekty?
Jesteśmy praktykami i przede wszystkim będziemy koncentrować się na sprawach warsztatowych. Podczas naszych spotkań nie zabraknie jednak miejsca dla ogólnej refleksji na temat natury człowieka i świata oraz misji teatru.
Temat przewodni: Obywatelka Rzeka
Jak co roku uczestnicy kursu oprócz pracy nad własnym tematem będą mogli także wziąć udział w pracy zespołowej. Dzięki temu w praktyczny sposób będzie można poznać wszystkie aspekty pracy nad scenariuszem i możliwą inscenizacją. Dotychczas poruszaliśmy takie wątki jak: społeczna rewolucja na Białorusi, wojna i masowa migracja z Ukrainy do Polski, czy skutki społeczne i ekologiczne eksploatacji kopalni Turów. Tematem przewodnim V edycji kursu jest rzeka. Na pierwszy rzut oka to temat głęboko ekologiczny, który aktualnie spędza sen z powiek wielu mieszkańcom naszego kraju. Wystarczy wspomnieć klęskę ekologiczną na Odrze czy zdjęcia wyschniętego Sanu lub znikające rzeki w okolicy kopalni Olkusz-Pomorzany w Małopolsce. Chcemy jednak skupić się nie tylko na bezpośrednich aspektach katastrofy klimatycznej, ale też na osobistych historiach osób żyjących z rzeki ? restauratorów, kapitanów barek, rybaków. Chcemy także zrozumieć, co oznacza mieszkanie nad rzekami, czy rzeki stają się granicami czy pomostami, jak wygląda współpraca i współzamieszkiwanie rzeki przez Polaków, Niemców czy Czechów? Podążając za takimi inicjatywami jak „Odra osoba prawna” czy „Siostry Rzeki”, chcemy zrozumieć dlaczego tak wielu ludzi odchodzi od antropocentrycznego spojrzenia na rzeczywistość i próbuje nadać rzekom inną, rozumianą społecznie tożsamość. Można powiedzieć, że zgłębiać tu będziemy najprawdziwszy „temat rzekę” we wszelkich jego aspektach i tylko nasze wspólne poszukiwania ostatecznie określą, o czym opowiemy na scenie.
Każdy z uczestników kursu będzie mógł wziąć udział w procesie zbierania materiałów, szukania bohaterów, tworzenia scen i konstrukcji scenariusza.
Krzysztof Kopka mieszka we Wrocławiu. Z wykształcenia teatrolog. Reżyser m.in. „Koriolana” uznanego za najlepszy spektakl szekspirowski sezonu 1998/1999 oraz polsko-rosyjskiego spektaklu „1612” (Teatr Ad Spectatores/Teatr.doc) nagrodzonego na gdyńskim Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych R@Port. Tłumacz z rosyjskiego, przełożył kilkanaście dramatów twórców z kręgu „nowej dramy”. W wydawnictwie Słowo/obraz terytoria wydał antologię współczesnego dramatu rosyjskiego „Lepsi!”. Imał się różnych zawodów, obecnie jest dramaturgiem (m.in. współautorem „Ballady o Zakaczawiu”, „Reź”) i scenarzystą (filmy „80 milionów”, „Fotograf”; seriale „Głęboka woda”, „Komisja morderstw”). Wraz z „Teatrem na faktach” został laureatem nagrody „Kreatywny Wrocław”. Wykłada na ASP we Wrocławiu (Katedra Scenografii).
Kurs potrwa od marca 2023 do lutego 2024 roku. Zajęcia będą odbywać się w formie hybrydowej. Część sesji odbędzie się w formie online za pośrednictwem platformy Zoom, a część stacjonarnie w siedzibie Instytutu Grotowskiego we Wrocławiu. Uczestnictwo w kursie jest bezpłatne.
W trakcie czterech poprzednich edycji powstało kilkanaście spektakli, prezentowanych zarówno w Instytucie Grotowskiego, jak i na festiwalach w całym kraju.
Plan pracy do lipca 2023, pierwsza połowa kursu
31 marca – 2 kwietnia sesja online
pt. 31.03, 18.00–20.00
pon. 3.04.2023, 18.00–20.00
Wokół prawdy
1. sesja pracy
Czym jest prawda? To fundamentalne i zarazem kontrowersyjne pytanie otwiera kurs teatru dokumentalnego. Słowo „prawda” używane jest na co dzień w dziesiątkach, jeżeli nie w setkach kontekstów. Pracując nad materiałem dokumentalnym, rozmawiając z prawdziwymi bohaterami, ciągle stykamy się z faktami. Czy to oznacza, że opowiedziana przez nas historia jest prawdziwa? I czy to pytanie ma głębszy sens?
15 kwietnia sesja online
sob. 12.00–16.00
Co to jest verbatim?
2. sesja pracy
Co to jest verbatim? Dlaczego interesuje nas język potoczny? Oralne i pisane ? co je różni? Rozmowa jako podstawowe źródło materiału scenariuszowego. Jak prowadzić rozmowę? Z kim rozmawiamy: świadek, bohater czy ekspert? Pytania otwierające.
Dlaczego technika verbatim „musiała” powstać? Kondycja postmodernistyczna i kres wielkich narracji. Katastrofa Challengera i perspektywa performatywna Jona McKenziego. Mowa potoczna i pismo. Społeczeństwa „oralne” i „piśmienne”. „Dzieci Sancheza” Oscara Lewisa i chicagowska szkoła socjologiczna. Alessandro Portelli i „The Peculiarities of Oral History” Monodramy Anny Deavere Smith i poszukiwania The Royal Court Theatre: od spektakli o angielskich kolejach do „The Body”.
22–23 kwietnia sesja offline
sob.–niedz., pierwszy zjazd we Wrocławiu
Verbatim w praktyce
3. sesja pracy
Obszary tematyczne. Do przedstawienia jakiej sfery życia verbatim najbardziej się nadaje? Liryka dysponuje narzędziami do przedstawiania naszego świata wewnętrznego, dramat potrafi uzewnętrznić konflikty istniejące w naszym życiu. Jak w tym kontekście wypada verbatim? Jakie ma narzędzia i do czego mogą posłużyć? Prezentacja historii społecznej na poziomie codzienności? To z zastrzeżeniem, że np. „Przemiana” Franza Kafki opowiada historię społeczną, historię mianowicie o tym, jak podstawowa jednostka społeczna, rodzina, reaguje na pojawienie się odmienności w swoim obrębie.
Ćwiczenia terenowe ze zbierania materiałów. Dyskusja o subiektywnych prawdach i kontekstach, w których umieszczamy osobiste przeżycia naszych bohaterów. Wykorzystanie języka potocznego, jego dokumentacja i podstawowe techniki scenariuszowe radzenia sobie z materiałem opartym na faktach. Prezentacja pierwszych koncepcji tematów, nad którymi uczestnicy kursu chcieliby pracować.
13–14 maja sesja offline
sob.–niedz., drugi zjazd we Wrocławiu
Temat
4. sesja pracy
Teatr jest opowieścią o zdarzeniach. Co to jest zdarzenie? Próbując określić, czym jest temat zacytujmy francuskiego filozofa Alaina Badiou: „Zespół motywów stanowiących ośrodek świata przedstawionego utworu, jego główny składnik, najwyższy w hierarchii wyróżnialnych w nim jednostek konstrukcyjnych. Zapewnia on światu przedstawionemu wewnętrzną spójność, wiąże jego elementy i decyduje o ich strukturalnym uporządkowaniu. Stosunek do tematu określa sens wszystkich wyzyskanych w utworze motywów, wyznacza ich rozmieszczenie i rodzaj wiążących je relacji. Świat przedstawiony jako całość powstaje i kształtuje się ze względu na charakter tematu, który można dzięki temu uznać za najbardziej pierwotny w sensie logicznym element dzieła” („Słownik terminów literackich”, Wrocław 1988, s. 530).
W oparciu o te rozważania, a także rozważania Josepha Conrada i różne dokumentalne przykłady scenariuszy zrealizowanych i niezrealizowanych, zastanowimy się nad istotą głównego tematu spektaklu.
3–4 czerwca sesja offline
sob.–niedz., trzeci zjazd we Wrocławiu
Bohater
5. sesja pracy
A co wtedy, gdy bohater jest antyszczepionkowcem? Albo oenerowcem? W dyskusji będziemy opierać się na teorii habitusu Pierre’a Bourdieu. Kto jest bohaterem tragicznym według Arystotelesa? Czy możemy poznać naszego bohatera i dotrzeć do prawdy o nim? Znów powraca Alain Badiou i jego myśl o zdarzeniu jako momencie prawdy.
Kim są bohaterowie naszych scenariuszy? Bohater zbiorowy, bohater indywidualny – jak ich przedstawić, jak połączyć, jak skonstruować? W trakcie sesji zajmiemy się praktycznymi aspektami wplatania naszych bohaterów w scenariusze, przedstawiania ich racji i konfrontowania ich ze sobą.
9–12 czerwca sesja online
pt.–pon. 18.00–20.00
Obróbka materiału
6. sesja pracy
Obróbka materiału. Zdarzenia. Punkty węzłowe historii. Możliwe przebiegi fabularne. Strategie narracyjne. Jak zamieniać czas przeszły opowieści na teraźniejszy sceny teatralnej? Czego nam brak, żeby opowiedzieć historię naszych bohaterów? O co jeszcze należy ich zapytać? Powrót do rozmów.
Obróbka szkiców scenariuszowych. Konstruowanie scen, dialogów i dramaturgii spektaklu. W trakcie tej sesji skoncentrujemy się na opowiedzeniu historii od początku do końca i selekcji materiału.
24–25 czerwca sesja offline
sob.–niedz., czwarty zjazd we Wrocławiu
Scenariusz
7. sesja pracy
Podczas sesji skoncentrujemy się na konstrukcji scenariusza: będziemy czytać robocze szkice i proponować poprawki i nowe rozwiązania.
Kurs jest skierowany do praktyków teatralnych (m.in. reżyserów, aktorów, scenografów, scenarzystów) oraz dziennikarzy, badaczy i aktywistów społecznych zainteresowanych teatrem dokumentalnym. Uczestników kursu wyłaniamy na podstawie zgłoszeń.
Warunkiem ukończenia kursu jest regularne uczestnictwo w sesjach oraz stworzenie własnego scenariusza (może to być praca indywidualna lub grupowa), który zostanie skonfrontowany z widzami podczas czytania performatywnego. Najciekawsze ze scenariuszy zostaną zrealizowane w postaci spektaklu w Instytucie Grotowskiego.
Zależy nam na uczestnictwie w kursie osób z całej Polski, a nawet spoza naszego kraju. W przypadku sesji odbywających się we Wrocławiu zapewniamy nocleg w Instytucie Grotowskiego. Nie zwracamy jednak kosztów dojazdu ani wyżywienia.
Zgłoszenia
Wypełnioną kartę zgłoszenia prosimy przesyłać do 26 marca 2023 do Jakuba Tabisza na adres: j.tabisz@grotowski-institute.pl, wpisując w tytule maila „Zgłoszenie na V edycję kursu Teatru na faktach”. Uczestnictwo w kursie jest bezpłatne. Liczba miejsc jest ograniczona. Na podstawie zgłoszeń zostanie wybrana ostateczna lista uczestników.
Partnerzy
