Od ciała nieistniejącego do ciała-podmiotu. Cielesność aktora w polskim teatrze repertuarowym ostatniego półwiecza

Ciało aktora jest elementarnym wymiarem jego scenicznego istnienia – różnie jednak w zawodowym teatrze było traktowane, w zależności od konwencji teatralnej, repertuaru, celu przedsięwzięcia teatralnego oraz rodzaju więzi z publicznością. W latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia, gdy na sceny powracała – po kilkunastu latach przerwy – polska klasyka, ciało aktora stanowiło wehikuł dla postaci dramatycznej, było znakiem przywołującym obecność bohatera. Samo w sobie przeźroczyste, ukryte za postacią, służyło uobecnieniu romantycznego bohatera, który byłby możliwie najbliższy jego utrwalonym wyobrażeniom. W latach sześćdziesiątych, kiedy mierzono się z dramaturgiczną awangardą, aktor na scenie był przede wszystkim medium intelektualnych założeń autora, żywym przekaźnikiem myśli i koncepcji.
W latach siedemdziesiątych, bohater polskiego teatru zaczął stopniowo odzyskiwać ciało – przede wszystkim za sprawą głośnych przedstawień Konrada Swinarskiego i Andrzeja Wajdy w Starym Teatrze. W inscenizacjach Dziadów i Wyzwolenia, w projekcie Hamleta uwidaczniało się dążenie, by bohatera klasyki dramatu „wbić z powrotem w ciało”.

Pełną podmiotowość odzyskało ciało aktora na scenie dopiero na przełomie XX i XXI wieku, w teatrze Grzegorza Jarzyny, Krzysztofa Warlikowskiego, Mai Kleczewskiej – nowa lektura klasyki, przede wszystkim Szekspira, i fala nowego dramatu były istotnymi czynnikami tego procesu.
Proces „powrotu ku cielesności” będzie ilustrowany konkretnymi przykładami aktorskich ról i metamorfoz: Tadeusz Łomnicki jako Kordian i w rolach teatralnych lat siedemdziesiątych; intelektualna, oparta na dyskursie słownym sztuka aktorska Gustawa Holoubka; kreacje Jerzego Treli w teatrze Swinarskiego, wyzwania aktorskie nowej fali teatralnej i role w głośnych przedstawieniach Warlikowskiego i Jarzyny.