Dwa pokoje

„[Byt] nie zwraca się do nas jako całość, lecz poprzez konkret egzystencjalny, drobiny znaczące”.

„[…] tylko w jaki sposób „coś”, co istnieje, przerywa milczenie bytu i apeluje do naszego rozumienia. A być może również pomaga nam zrozumieć samych siebie”.
(Jolanta Brach-Czaina, „Szczeliny istnienia”, Dowody na Istnienie, Warszawa 2018, s. 12–13)

Na te zagadnienia próbujemy odpowiedzieć w akcji performatywnej. Przez drobiny opowiadamy losy ludzi, którzy w łódzkim getcie spędzili część swojego życia. Próbujemy szkicować z pamięci przeszłość. Taki rysunek jest w pewien sposób dwoistą uwagą lub uważnością na to, co pochodzi z przeszłości (i w tym procesie bywa, że się upublicznia) i uważnością na siebie samych, do których prywatnie to coś przychodzi. O wartości tych rysunków przesądza fakt, że udało się powiązać i przepleść prywatne z publicznym, wyrozumowane z intuicyjnym, przypomniane z odczuwanym.

Akcja „Dwa pokoje” jest interdyscyplinarnym zdarzeniem poświęconym pamięci Litzmannstadt Getto. Wskazujemy te obszary topografii, które ze względu na ich bolesną i niejednoznaczną historię są zapomniane lub pomijane milczeniem. Wyznaczamy te obszary historii Litzmannstadt Getto, które dotychczas pozostawały obecne wyłącznie w archiwach.

Kiedy trafiłam w Archiwum Państwowym Łodzi na zdjęcia kobiet, które prezentowały ubiory szyte w resorcie krawieckim funkcjonującym na terenie Litzmannstadt Getto, nie przeczuwałam, że będę rozmawiać z żoną szefa, Haliną Elczewską o modzie, kobiecości i milczeniu. O sile przetrwania.

„[…] to nie znaczy, że ukrywa się pewne rzeczy, niczego się nie ukrywa; o pewnych rzeczach nie chce się mówić, i chce się o nich zapomnieć. To nie jest jednoznaczne z tym, że się je ukrywa. To dwie zupełnie różne rzeczy, prawda?”
Halina Elczewska, z domu Goldblum (ur. 11 listopada 1919 w Łodzi, zm. 2 grudnia 2013 w Warszawie)