Dzieła zebrane Witkacego

Stanisław Ignacy Witkiewicz
Listy do rodziny, przyjaciół, znajomych i tzw. wrogów, tom 2, wol.1
Opracowali i przypisami opatrzyli: Tomasz Pawlak, Stefan Okołowicz i Janusz Degler
Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2014

Drugi tom korespondencji Stanisława Ignacego Witkiewicza ukaże się w dwóch woluminach. Wraz z tomem pierwszym, wydanym w roku 2013, tworzą one dzieło, które można nazwać biografią epistolograficzną. Pierwszy wolumin zawiera duże zespoły listów do najbliższych przyjaciół, Heleny i Teodora Białynickich-Birulów oraz Marii i Edmunda Strążyskich (Tymbciów), które są nie tylko cennym źródłem wiedzy o życiu i twórczości Witkacego, ale pokazują także, jak wielką wagę przywiązywał on do zasady lojalności osób mu bliskich. Korespondencja z innymi przyjaciółmi, m.in. z rzeźbiarzem Augustem (Guciem) Zamoyskim, wydawcą Stanisławem Zawadzkim, Antonim Ambrożewiczem, księdzem Henrykiem Kazimierowiczem, profesorem Stefanem Szumanem, krytykiem literackim Kazimierzem Czachowskim, sędzią Marianem Ziębą i jego żoną Jadwigą, prokuratorem Zdzisławem Piernikarskim i Mieczysławem Choynowskim, ujawnia bogaty krąg znajomości Witkacego. Wolumin obejmuje także listy do kobiet ważnych w jego życiu (również uczuciowym), m.in. Olgi Wojakowej, Zofii Mikuckiej (w tym cenny zbiór tzw. listów ekonomicznych), Janiny (Inki) Turowskiej (dla której o mało nie rozwiódł się z  żoną), Jadwigi (Neny) Stachurskiej, Jadwigi Noetzel, Eugenii Bundykowej oraz Eugenii Wyszomirskiej (Stopkowej), tzw. asymetrycznej damy. Wśród adresatów są tu również znani ludzie kultury okresu międzywojennego, m.in. Edmund Wierciński, Tadeusz Sinko, Michał Choromański, Julian Przyboś, Władysław Jan Grabski i Adam Grzymała-Siedlecki.

Wolumin pierwszy tomu drugiego zawiera korespondencję wcześniej publikowaną oraz dotąd nieznaną. Listy ułożono chronologicznie (decyduje data pierwszego listu do danej osoby), a te, które były publikowane, opracowano ponownie. Każdy blok korespondencji poprzedza wstęp, zawierający najważniejsze informacje o osobie adresata i charakteryzujący jej relacje z Witkacym. Szczegółowe przypisy niezwykle interesująco zarysowują tło obyczajowe, społeczne i artystyczne epoki.

Stanisław Ignacy Witkiewicz
Pisma krytyczne i publicystyczne
Opracował Janusz Degler
Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2015

Tom obejmuje 38 tekstów. Są wśród nich szkice o twórczości m.in. futurystów, Jerzego Mieczysława Rytarda, Tadeusza Micińskiego, Antoniego Słonimskiego i Brunona Schulza (wnikliwe studium o Sklepach cynamonowych) oraz kilka artykułów poświęconych problemom krytyki, jej założeniom, funkcjom i kryteriom. Witkacy uparcie dowodził, że krytyk powinien mieć solidne przygotowanie filozoficzne i skrystalizowane poglądy estetyczne. Szczególne znaczenie przypisywał polemikom i zgodnie z wyznawaną zasadą, że autor powinien odpowiadać krytykom, wdawał się w dyskusje m.in. z Irzykowskim, Boyem, Słonimskim oraz Chwistkiem, któremu poświęcił obszerną rozprawę Leon Chwistek – Demon Intelektu. Z furią atakował „Wiadomości Literackie” za szerzenie kultury „dowcipiarstwa”, lekceważenie problematyki filozoficznej, schlebianie gustom „kurierkowej publiczności”.
Kilkanaście tekstów z lat 1931–1936 dotyczy aktualnych problemów życia umysłowego, społecznego i artystycznego w Polsce. Trafnie wskazywał w nich zagrożenia, jakie niesie rozwój kultury masowej i starał się bronić tych wartości, których ocalenie mogło opóźnić nieuchronny – jego zdaniem – upadek sztuki. Wszystkie teksty zostały sprawdzone z pierwodrukami i rękopisami oraz opatrzone szczegółowymi przypisami i notami edytorskimi.