Poza pozą. O przekroczeniach i nieistnieniach na fotografii teatralnej w XIX wieku

Na fotografiach ilustrujących reportaż „Zza kulis”, który ukazał się w „Świecie” w 1906 roku, pokazano próbę w Teatrze Nowości. Na pierwszym zdjęciu reżyser stojący na pierwszym planie chwyta się dramatycznie za głowę, aktorzy i aktorki są pogrążeni w rozmowie lub zamyśleni. Na drugim zdjęciu reżyser rozkłada ręce, aktorzy i aktorki przytulają się do siebie, uśmiechają. Podpisy informują: „Reżyser Śliwiński, niezadowolony ze sceny zbiorowej (…)”, „Idzie lepiej. Reżyser Śliwiński zadowolony, czyni gest, jakby mówił: no tak, moje dzieci! (…)” („Świat”, 1906, nr 8, s. 16–17). Żywiołowość próby teatralnej została zatrzymana i ustawiona do fotografii, doświetlona i upozowana.

Agnieszkę Wanicką, naukowczynię badającą epokę gwiazd zapisaną na fotografii portretowej, interesuje wszystko, co było poza tą pozą. Podczas wykładu, łącząc znajomość zbiorów fotografii teatralnej w XIX wieku z lekturą różnego rodzaju kodeksów obyczajowych epoki i podręczników fotograficznych, podejmie próbę określenia, co i dlaczego wychodziło poza ciasny kadr dziewiętnastowiecznej pozy, a co w ogóle w nim nie istniało. Niekonwencjonalne pozy? Nieregularne rysy twarzy? Nieproporcjonalne ciało? Starość? To rzadkie tematy i… jeszcze rzadsze fotografie.