Premiera spektaklu niezależnego teatru GAS | Прем’єра вистави незалежного театру GAS
W ramach Sceny Ukraińskiej | У рамках Української Cцени
sob.–niedz. 12–13.04.2025, 18.00
Sala Teatru Laboratorium Instytutu Grotowskiego
W języku ukraińskim, z napisami w języku polskim
Czas trwania: 70 minut
Bilety: 30/40 PLN
Uwaga! W spektaklu jest mowa o zbrodniach wojennych Rosjan. Wykorzystywana jest głośna muzyka i światło stroboskopowe.
sob. 12.04.2025 po spektaklu odbędzie się spotkanie z twórczyniami i twórcami, prowadzenie: Anna Ursulenko (wstęp wolny; w języku polskim z tłumaczeniem na język ukraiński)
сб–нд 12–13.04.2025, 18.00
Зала Театру Лабораторія Інституту Гротовського
Українською мовою, з польськими субтитрами
Тривалість: 70 хв
Квитки: 30/40 злотих
Увага!
Вистава розповідає про російські військові злочини. Використовується гучна музика і стробоскопи.
сб 12.04.2025 після вистави відбудеться зустріч з творцями (вхід вільний; українською мовою з перекладом на польську)
Jeszcze nie wszystko stracone.
Jeszcze wszystko można odwrócić.
Jeszcze wszystko zależy od nas, od naszej pamięci,
od miłości, która jest w nas.
Mów, mów, najważniejsze, żeby ktoś mówił,
bardzo ważne, aby zawsze można było usłyszeć nasz
i twój głos.
Oddychaj, oddychaj, uchodźco, rób swoją pracę,
nie pozwól im złapać cię za skrzela.
Wszystko dopiero się zaczyna.
I wracając do domu z koncertów i demonstracji,
czujesz, jak mocno trzymają ciepło
podziemne kamienie twojego miasta.
Serhij Żadan
tłum. Sofiia Onishchenko
Dokumentalny, performatywny monodram opisujący historię mieszkańców małej wsi Kysliwka (obwód charkowski, Ukraina), która została całkowicie zniszczona w latach 2022–2024 przez armię rosyjską. Jego celem jest zachowanie pamięci o Kysliwce.
Scenariusz spektaklu powstał na podstawie wywiadów z mieszkankami i mieszkańcami Kysliwki, będącymi osobami uchodźczymi, przebywającymi w różnych krajach na całym świecie (w Czechach, Kanadzie, Niemczech, Polsce, Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii) lub żyjącymi w różnych miejscowościach w Ukrainie.
Praca nad monodramem opierała się na technikach devised theater i teatru fizycznego, a twórczynie podnoszą w nim kwestię zasadności sztuki w czasach masowych ludzkich tragedii.
„Słodko-kwaśny” – to smak pamięci o Kysliwce.
To spektakl o prawach i sprawiedliwości w świecie, w którym istnieje Rosja.
Kysliwka zniknęła przedwcześnie i w sposób niezwykle niesprawiedliwy.
Przed nami jest życie, aby coś zbudować lub odbudować.
Przed nami jest życie, aby wywalczyć swoje prawo do budowania własnego.
W ludzkiej pamięci obraz rzeczywistości zaciera się bardzo szybko, często nieodwracalnie.
Każdy nowy dzień oddala mnie od ostatniego, kiedy byłam w Kysliwce.
Więc jeśli nie teraz utrwalić wspomnienia, to kiedy? Jeśli nie ja, to kto?
Próbuję szukać odpowiedzi.
Mój dom znajdował się w Kysliwce. Tam zaczęłam poznawać świat i chłonęłam wszystkie możliwe wschody słońca ukraińskiego Wschodu, Słobożańszczyzny.
W 2014 roku, gdy miałam 11 lat, widziałam, jak koleją przewożono sprzęt na Ługańszczyznę i Doniecczyznę. Widziałam żołnierzy, dla których Kysliwka była ostatnim punktem w obwodzie charkowskim przed strefą ATO. Wtedy, na początku rosyjsko-ukraińskiej wojny, wydawało mi się, że Rosja jest daleko od nas. Kysliwka nie miała szczęścia do północnych sąsiadów – to tylko 30 km od granicy, 40 minut samochodem, godzina czołgiem po bezdrożach i dosłownie kilka sekund dla bomby lotniczej.
Gdy miałam 11 lat, Rosja wydawała się odległa, chociaż już wtedy snuto plany o zajęciu Kysliwki. Rosjanie wydali miliony dolarów, aby zetrzeć ją z mapy. Ale dopóki mówimy o historii małej charkowskiej wsi Kysliwka, której już nie ma, dopóty jeszcze nie wszystko jest stracone.
Uczucie straty jest jednak „monolityczne, nieuniknione i nie wymaga wyjaśnień*.
„Słodko-kwaśny” to spektakl o rzeczywistości, w której Rosja kontynuuje imperialistyczny terror. O poszukiwaniu słownika do tego świata, w którym prawdziwe pozostają jedynie codzienny ból i miłość, a siła „to kruchość, delikatność i prawo do bólu”**.
Pamiętać to działać. Działać to mówić, przynosić kwiaty. Mówić, chodzić na demonstracje. Mówić, patrzeć w oczy. Mówić, płakać, mówić, biec, mówić, uderzać, mówić, nie przebaczać, mówić, nigdy nie przebaczać, mówić, mówić, mówić.
Jaka jest historia naszych żyć? Gdzie zaczyna się i kończy międzynarodowa odpowiedzialność za zbrodnie Rosjan? Czy teatr może być medium pamięci? Czy można zakonserwować pamięć o Kysliwce, czy też nieuchronna jest ciągła transformacja tej pamięci? Co mamy zrobić z tymi historiami?
Sofiia Onishchenko
Przedsięwzięcie dofinansowane przez Centrum Mieroszewskiego w ramach III Otwartego Konkursu.
* Cytat pochodzi z autorskiego opisu wystawy „Witalij Matuchno. Powtarzające się cykle albo chodzenie w kółko”/«Віталій Матухно. Повторювані цикли або ходіння по колу»: https://artarsenal.in.ua/laboratory/proekt/vitalij-matuhno-povtoryuvani-tsykly-abo-hodinnya-po-kolu/, dostęp: 11.03.2025.
** Fragment wypowiedzi Oleny Apchel, laureatki nagrody „Portrety Siostrzeństwa”, „Sestry.eu ogłosiły laureatki tegorocznej nagrody «Portrety Siostrzeństwa»”: https://www.sestry.eu/pl/artykuly/sestry-eu-oglosily-laureatki-tegorocznej-nagrody-portrety-siostrzenstwa, dostęp: 11.03.2025.
Ще нічого не втрачено.
Ще все можна відіграти.
Ще все залежить від нас, від нашої пам’яті,
від любові всередині нас.
Говори, говори, головне, щоб хоча би хтось говорив,
дуже важливо, щоби завжди можна було почути наш із
тобою голос.
Дихай, дихай, біженцю, роби свою роботу,
не давай їм схопити тебе за зябра.
Все лише починається.
І, повертаючись додому з концертів та мітингів,
ти відчуваєш як міцно тримають тепло
підземні камені твого міста.
Сергій Жадан
Документально-перформативна моновистава про історію мешканців невеликого села Кислівка (Харківська область, Україна), повністю зруйнованого у 2022–2024 роках російською армією. Її мета – зберегти пам’ять про Кислівку.
Сценарій вистави створено на основі інтерв’ю з мешканцями Кислівки, які є біженцями, які проживають у різних країнах світу (Чехія, Канада, Німеччина, Польща, США та Велика Британія) або живуть у різних місцях України.
Робота над моновиставою ґрунтувалася на прийомах devised theater та фізичного театру, а творці вистави порушують питання завдань мистецтва в часи масових людських трагедій.
«Кисло-солодкий» – це смак пам’яті про Кислівку.
Це вистава про права і справедливість у світі, в якому існує Росія.
Кислівка зникла передчасно і в найнесправедливіший спосіб.
Попереду нас чекає життя, щоб щось будувати чи відбудовувати.
Попереду нас чекає життя, щоб боротися за своє право будувати своє.
У людській пам’яті образ дійсності стирається дуже швидко, часто безповоротно.
Кожен новий день віддаляє мене від того, коли я востаннє була у Кислівці.
Тож якщо не зараз, щоб зберегти спогади, то коли? Якщо не я, то хто?
Я намагаюся шукати відповіді.
Мій дім був у Кислівці. Там я почала пізнавати світ і ввібрала усі можливі світанки українського Сходу, Слобожанщини.
У 2014 році, коли мені було 11 років, я бачила, як везли поїздом техніку в Луганську та Донецьку області. Я бачила бійців, для яких Кислівка була останньою точкою на Харківщині перед зоною АТО. Тоді, на початку російсько-української війни, мені здавалося, що Росія від нас далеко. Кислівці не пощастило з північними сусідами – це лише 30 км від кордону, 40 хвилин на машині, година на танку по бездоріжжях і буквально кілька секунд для авіабомби.
Коли мені було 11 років, Росія здавалася далекою, хоча вже були плани окупації Кислівки. Росіяни витратили мільйони доларів, щоб стерти її з карти світу. Але поки ми говоримо про історію невеликого харківського села Кислівка, якого вже немає, то ще не все втрачено.
Відчуття втрати є, однак, «монолітним, неминучим та не потребує пояснень»*.
«Кисло-солодкий» — п’єса про реальність, у якій Росія продовжує свій імперіалістичний терор. Про пошуки словника цього світу, в якому правдою залишаються лише щоденний біль і любов, а сила «це крихкість, ніжність і право на біль»**.
Пам’ятати – означає діяти. Діяти – говорити, приносити квіти. Говорити, ходити на демонстрації.
Яка історія нашого життя? Де починається і де закінчується міжнародна відповідальність за російські злочини? Чи може театр бути засобом пам’яті? Чи можливо зберегти пам’ять про Кислівку чи неминуча постійна трансформація цієї пам’яті? Що нам робити з цими історіями?Говорити, дивитися в очі. Говорити, плакати, говорити, бігти, говорити, бити, говорити, не прощати, говорити, ніколи не прощати, говорити, говорити, говорити.
Софія Оніщенко
* Цитата взята з авторського опису виставки «Віталій Матухно. Повторювані цикли або ходіння по колу»: https://artarsenal.in.ua/laboratory/proekt/vitalij-matuhno-povtoryuvani-tsykly-abo-hodinnya-po-kolu , дата звернення: 11.03.2025.
** Уривок із заяви Олени Апчел, лауреатки премії «Портрети сестринства», Sestry.eu оголосили переможниць другої премії «Портрети Сестринства»: https://www.sestry.eu/statti/sestry-eu-ogolosili-peremozhnic-drugoyi-premiyi-portreti-sestrinstva
Sofiia Onishchenko jest aktorką, performerką, reżyserką. Urodziła się we wsi Kyslivka w Ukrainie (powiat kupiański, obwód charkowski). W 2018 roku rozpoczęła studia w Wyższej Szkole Sztuk Teatralnych w Charkowie na kierunku reżyserii wydarzeń teatralnych. W 2020 roku rozpoczęła studia na Narodowym Uniwersytecie Artystycznym im. Iwana Kotlarewskiego w Charkowie (specjalizacja aktorstwo teatru animacji). W tym samym roku została aktorką niezależnego charkowskiego Teatru Nafta. W marcu 2022 roku w związku z pełnoskalową rosyjską inwazją na Ukrainę, przeniosła się do Polski, gdzie kontynuuje studia we wrocławskiej filii Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie na kierunku aktorskim (specjalność aktorstwo teatru lalek). Interesuje się teatrem dokumentalnym, plastycznością i performatywnością w sztuce, a także teatrem jako manifestem politycznym. Jest jedną z założycielek ukraińskiego niezależnego teatru GAS i Sceny Ukraińskiej, działającej przy Instytucie im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu, której celem jest prezentowanie dorobku ukraińskich artystek i artystów w obszarze teatru i sztuk performatywnych.
W tym samym roku razem z Darią Bogdan i Vasylyną Martseniuk założyła ukraiński niezależny teatr GAS. Jest jedną z kuratorek Sceny Ukraińskiej, działającej od 2023 roku przy Instytucie im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu. Reżyserowała spektakle: „Wiosna, lato, jesień, zima i znowu wiosna” (2023), „Jutro 10 lat temu” (2024, razem z Darią Bogdan), „Antologia” (2024) oraz czytanie performatywne „Bliźniaki jeszcze się spotkają” (2023). Jako aktorka występowała m.in. w przedstawieniu „Historia Ukrainy”(2022) niezależnego teatru GAS oraz podczas koncertu muzycznego zespołu kwit/квіт pt. „Kwiaciarnia” (2024, reż. Ada Tabisz), zaprezentowanego w ramach PPA w Teatrze Capitol. Jest również performerką, m.in. wzięła udział w performansie ulicznym MAJDAN: ukraińskie re-kreacje. Od «rewolucji na granicie» do «rewolucji godności»” (2023). W 2024 wraz z Darią Bogdan i Vasylyną Martseniuk została nominowana do wrocławskiej Nagrody Arlekin w kategorii „Debiut” za spektakl „Historia Ukrainy”. W tym samym roku otrzymała Stypendium Artystycznego Prezydenta Wrocławia oraz stypendium rektora Akademii Sztuk Teatralnych. Interesuje się teatrem immersyjnym, technikami Devised Theatre, performatywnością w sztuce oraz teatrem rozumianym jako medium pamięci.
Софія Оніщенко – акторка, перформерка, режисерка. Народилася в селі Кислівка, Україна (Куп’янський район Харківської області). У 2018 році розпочала навчання у Вищому училищі театрального мистецтва м. Харкова за спеціальністю «Режисура театральних заходів». У 2020 році розпочала навчання в Національному університеті мистецтв ім. Івана Котляревського у Харкові (спеціалізація: актриса театру анімації). З 2020 року – актриса незалежного театру «Нафта». У березні 2022 року через повномасштабне вторгнення росії в Україну переїхала до Польщі, де продовжує навчання в Академії театрального мистецтва. Виспянського у Вроцлаві (спеціалізація акторство лялькового театру). Цікавиться документальним театром, пластикою та перформансем в мистецтві, а також театром як політичним маніфестом.
Того ж року разом з Дарією Богдан та Василиною Марценюк заснувала український незалежний театр GAS. Вона є одною із кураторок Української Сцени, що працює з 2023 року в Інституті імені Єжи Гротовського у Вроцлаві. Поставила вистави: «Весна, літо, осінь, зима і знову весна» (2023), «Завтра 10 років тому» (2024, разом з Дарією Богдан), «Антологія» (2024) та перформативне читання «Зустрінуться близнюки» (2023). Як актриса вона виконала, серед іншого: у виставі «Історія України» (2022) незалежного театру GAS та під час музичного концерту ансамблю kwit/kvit під назвою «Квіткова крамниця» (2024, реж. Ада Табіш), представлена в рамках Огляду акторських пісень у Капітолійському музичному театрі. Вона також є перформеркою, зокрема взяла участь у вуличному перформансі МАЙДАН: Українські відтворення. Від «Революції на граніті» до «Революції Гідності» (2023). У 2024 році разом з Дарією Богдан та Василиною Марценюк була номінована на премію Арлекіна у Вроцлаві в категорії «Дебют» за виставу «Історія України». Того ж року отримала мистецьку стипендію мера Вроцлава та стипендію ректора Академії театрального мистецтва. Вона цікавиться імерсивним театром, технікою Devised Theatre, перформативністю в мистецтві та театром, що розуміється як засіб пам’яті.
Marina Mashtaler jest śpiewaczką, autorką piosenek i aktorką. Pochodzi z Ukrainy, z miasta Chmielnickiego. Od 10 lat mieszka we Wrocławiu. Jest współautorką tekstów i muzyki dla Teatru Ej.Aj. Razem z Johannesem Niehausem współtworzy zespół muzyki elektronicznej kwit/квіт. W 2023 roku na 43. Przeglądzie Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu otrzymała aż pięć nagród – w tym Grand Prix i Nagrodę Publiczności.
Марина Машталер співачка, авторка пісень і актриса. Він родом з України, з міста Хмельницького. Вже 10 років живе у Вроцлаві. Вона є співавторкою текстів і музики для театру Ej.Aj. Разом із Йоганнесом Ніхаусом він створює гурт електронної музики kwit/квіт. У 2023 році на 43-му Фестивалі акторської пісні у Вроцлаві вона отримала аж п’ять нагород – у тому числі Гран-прі та приз глядацьких симпатій – за виконання пісні Бертольда Брехта під назвою «Die Moritat von Mackie Messer» і твір, написаний разом з Йоганнесом Ніхаусом під назвою «Туман».
Daria Bogdan
jest aktorką, performerką, tancerką i reżyserką. Urodziła się w Charkowie w Ukrainie. Jako dziecko tańczyła w zespole tańca ludowego „Kwiecień”. Studiowała na Narodowym Uniwersytecie Artystycznym im. Iwana Kotlarewskiego na Wydziale Teatralnym (specjalność aktorstwo teatru lalek), wcześniej zaś przez rok na Wydziale Malarstwa Charkowskiego Uniwersytetu Projektowania i Sztuki. Po pierwszym roku studiów na Wydziale Teatralnym rozpoczęła pracę w charkowskim Teatrze Nafta. W marcu 2022 roku, w związku z pełnoskalową inwazją Rosji na Ukrainę, przeniosła się do Polski, gdzie kontynuuje naukę we wrocławskiej filii Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie na kierunku aktorskim (specjalność aktorstwo teatru lalek). Zajmuje się performansem, teatrem ruchu i tańcem. Jej doświadczenie taneczne obejmuje tańce ludowe i towarzyskie oraz rozmaite style, m.in. contemporary, vogue, freestyle, butoh, autentyczny ruch, kontaktową improwizację.
Jest jedną z kuratorek Sceny Ukraińskiej, działającej we Wrocławiu przy Instytucie im. Jerzego Grotowskiego oraz współzałożycielką ukraińskiego niezależnego teatru GAS. Współtworzyła spektakle: „Jutro 10 lat temu”, „Wiosna, lato, jesień, zima i znowu wiosna” oraz „Historia Ukrainy”. Bierze udział w czytaniach performatywnych i performansach (m.in. „Bliźniaki jeszcze się spotkają”, „MAJDAN: ukraińskie re-kreacje. Od «rewolucji na granicie» do «rewolucji godności»”, „Taniec bez końca”). Należy do obsady spektaklu „Chłopki. Opowieść o naszych babkach” Teatru Modrzejewskiej w Legnicy. Na 42. Festiwalu Szkół Teatralnych w 2024 roku otrzymała wraz z zespołem AST Kraków – filia we Wrocławiu Nagrodę Specjalną za spektakl „Trojanki” w reż. Konrada Dworakowskiego, w którym zagrała rolę Kasandry, a także została uhonorowana indywidualną Nagrodą Specjalną ZASP.
Дарія Богдан – актриса, виконавиця, танцівниця та режисерка. Народилася в Харкові, Україна. У дитинстві танцювала в ансамблі народного танцю “Квітень”. Навчалася в Національному університеті мистецтва імені Івана Котляревського на акторському факультеті Театру ляльок, а раніше рік на факультеті живопису Харківського університету дизайну та мистецтва. Після першого курсу навчання в Театральній Академії почала працювати в Харківському театрі «Нафта». У березні 2022 року через повномасштабне вторгнення росії в Україну переїхала до Польщі, де продовжує навчання в Академії театрального мистецтва імені Станіслава Виспянського Краківської філії у Вроцлаві. Вона цікавиться та займається перформансом, театром руху та танцем. Даша вважає, що театр – це спосіб передати відчуття реальності. Її танцювальний досвід включає народні та бальні танці та різні стилі, включаючи: контемпорарі, vogue, фрістайл, буто, автентичний рух, контактну імпровізацію.
Вона є одною із кураторок Української Сцени, що діє у Вроцлаві в Інституті імені Єжи Гротовського та співзасновницею українського незалежного театру GAS. Вона співавторка вистав: «Завтра 10 років тому», «Весна, літо, осінь, зима і знову весна» та «Історія України». Бере участь у перформативних читаннях та перформансах (зокрема «Близнюки ще зустрінуться», «МАЙДАН: українські від-творення. Від «Революції на граніті» до «Революції Гідності»», «Нескінченний танець»). Вона входить до складу акторського складу вистави «Селяни». Історія наших бабусь» театру імені Гелени Моджеєвської в Легниці. На 42-му Фестивалі театральних шкіл у 2024 р. отримала спеціальну нагороду разом із командою Краківської академії театрального мистецтва – філія у Вроцлаві за виставу «Троянки» у постановці Конрада Двораковського, в якому вона зіграла роль Кассандри і також була відзначена індивідуальною спеціальною премією ZASP.
Reżyseria i scenariusz: Sofiia Onishchenko
Współreżyseria, choreografia, scenografia: Daria Bohdan
Występuje: Sofiia Onishchenko
Koncepcja: Sofiia Onishchenko i Daria Bohdan
Kostium: Milana Samarska
Muzyka: Marina Mashtaler i Volodymyr Ponikarovskyi
Śpiew na żywo: Marina Mashtaler
Autorka projekcji: Adela Górna
Redakcja dramaturgiczna: Oleksandra Obelchak
Tłumaczenie: Aleksandra Kosior
Menadżerka produkcji: Alina Buchko
Режисерка та сценаристка: Софія Оніщенко
Співрежисерка, хореографія, сценографія: Дарія Богдан
У ролі: Софія Онищенко
Концепція: Софія Онищенко та Дарія Богдан
Костюм: Мілана Самарська
Музика: Марина Машталер та Володимир Понікаровський
Живий вокал: Марина Машталер
Авторка проекції: Адела Ґурна
Драматургічна редакція: Олександра Обельчак
Переклад: Олександра Косьор
Менеджерка незалежного театру GAS: Аліна Бучко
sob. 12.04.2025, 18.00
niedz. 13.04.2025, 18.00