Aktualnie jesteś: Otwarty Uniwersytet Poszukiwań / Semestry autorskie / TEATR W KRAINIE UTOPII Monte Veritá – Mathildenhöhe – Hellerau – Goetheanum – Bauhaus
Hellerau – laboratorium rytmu
Wykład III prof. dr hab. Małgorzaty Leyko w ramach OUP
19/03/2012 {poniedziałek} godz. 17:00
Sala Kinowa
Hellerau koło Drezna – miasto-ogród budowane od 1909 według idei Ebenezera Howarda – powstało jako nowoczesne osiedle dla pracowników zatrudnionych w Deutsche Werkstätten. Eksperyment podjęty w Hellerau wychodził od idei harmonijnego rozwoju społecznego i był poszukiwaniem „trzeciej drogi”: zakładał zarówno zmianę zasad organizacji pracy, jak i reformę warunków życia. Dzięki otwartości jego założycieli, Hellerau stało się europejskim centrum poszukiwania nowych form ruchu i badania relacji między muzyką a reakcjami cielesnymi tancerza. Z inicjatywy Wolfa Dohrna wybudowano tu Festspielhaus, przeznaczony na siedzibę instytutu rytmiki Emile’a Jaques-Dalcroze’a, reformatora wychowania muzyczno-rytmicznego, pedagoga kształcącego w Hellerau kilkuset uczniów z 17 krajów. Nadrzędną rolę w systemie Dalcroze’a zyskało pojęcie rytmu, które uczyniono także ideą spajającą wspólnotę Hellerau. W rytmice widziano bowiem drogę do samopoznania człowieka i przywrócenia przyrodzonego mu, lecz zepchniętego przez rozwój cywilizacji w nieświadomość kulturową, poczucia rytmu jako pierwotnej siły koordynującej jego władze cielesne i duchowe.
We współpracy ze scenografem Adolphem Appią, Dalcroze dwukrotnie zorganizował w Hellerau pokazy widowisk rytmicznych (1912, 1913), a także wystawił Orfeusza i Eurydykę Glucka. Wyjątkowe warunki przestrzenne stworzone w Festspielhaus przez architekta Heinricha Tessenowa sprzyjały także eksperymentalnej inscenizacji ZwiastowaniaPaula Claudela. Dzięki działalności instytutu Dalcroze’a Hellerau zyskało światowy rozgłos, przyciągało wielu artystów i stało się czymś więcej niż osiedlem robotniczym – było „laboratorium nowego życia”.
Małgorzata Leyko – kulturoznawca i teatrolog, pracuje w Katedrze Dramatu i Teatru Uniwersytetu Łódzkiego; zajmuje się badaniami nad teatrem niemieckojęzycznym w XIX i XX wieku, teatrem żydowskim w Polsce, polsko-niemieckimi stosunkami teatralnymi, teatrem jako instytucją oraz tańcem i ruchem w teatrze. Zagadnieniom tańca poświęciła m.in. pionierskie na gruncie polskim publikacje dotyczące Oskara Schlemmera i jego poszukiwań w Bauhausie: „Warsztat teatralny i scena Bauhausu” [w:] „W kręgu zagadnień awangardy”, t. 3, red. G. Gazda i R. Kluszczyński (Łódź 1990); „Przestrzeń sceniczna jako funkcja formy, barwy i ruchu. «Balet triadyczny» na tle koncepcji teatru Oskara Schlemmera” [w:] „W kręgu zagadnień awangardy”, t. 5, red. G. Gazda i M. Leyko (Łódź 1995); „I Am not a Worshiper of Dionysius” [w:] „Modern Theatre in Different Cultures”, red. E. Udalska (Warszawa 1997); wydała antologię: O. Schlemmer, „Eksperymentalna scena Bauhausu”, wstęp, przeł. i oprac. M. Leyko (Gdańsk 2010). Była jednym z kuratorów wystawy „Schlemmer / Kantor” w Cricotece (2016/2017). W książce „Teatr w krainie utopii. Monte Verità, Mathildenhöhe, Hellerau, Goetheanum, Bauhaus”, (Gdańsk 2012) zajmowała się także wczesnymi poszukiwaniami R. Labana, współpracą É. Jaques-Dalcroze’a z A. Appią w Hellerau, eurytmią R. Steinera i sceną Bauhausu. W latach 2015–2020 kierowała zespołem przygotowującym „Słownik tańca współczesnego” (w druku).