Goetheanum – misterium „żywego słowa”

Jednym z najsilniejszych nowych prądów duchowych w ramach Lebensreform była antropozofia Rudolfa Steinera (1915). Centrum antropozoficzne – Goetheanum powstało w szwajcarskim Dornach i do dziś skupia szerokie grono zwolenników myśli Steinera. Atrakcyjność antropozofii jako duchowej drogi poznania człowieka nowożytnego polegała na stopieniu przesłanek chrześcijańskich z elementami religii pozaeuropejskich, nowoczesną nauką oraz holistycznym projektem przeorganizowania kultury i cywilizacji, obejmującym nie tylko program światopoglądowy, ale także szereg praktycznych dziedzin życia (m.in. ekologiczne uprawy, alternatywny program edukacyjny, medycynę naturalną). W system ten w sposób konieczny wpisana została sztuka. Służy ona, z jednej strony, przełożeniu duchowego przesłania antropozofii na zewnętrzne formy życia i określa na przykład plastyczno-kolorystyczne walory otoczenia, kształtuje przestrzeń i wizualizuje wartości stanowiące podstawy tego systemu. Z drugiej strony, sztuka – a zwłaszcza sztuka sceniczna – staje się rodzajem antropozoficznego misterium, dla którego Steiner stworzył ezoteryczny kod, jakim jest eurytmia. Eurytmia to sztuka wizualizowania poprzez ruch treści i sensów ewokowanych w słowie oraz emocji wyrażanych przez muzykę. Służy temu specyficzny system zbudowany ze znaków gestycznych, kinezycznych i polichromatycznych o nacechowaniu semantycznym (poszczególnym układom ciała w przestrzeni i barwom zostają przypisane określone znaczenia, które wyrażają pojęcia, a nawet poszczególne litery). To konstytutywne dla antropozofii obrazowanie mowy, „pisanie ciałem”, odróżnia ją od innych systemów zrytmizowanego ruchu. Nieodzownym dopełnieniem inscenizacji eurytmicznych są skodyfikowane w kroju, długie szaty tancerzy, barwne szale i welony oraz wielobarwne efekty świetlne. Według Steinera idealnym zastosowaniem eurytmii było wystawienie pełnej wersji I i II części Fausta Goethego. Współcześnie eurytmia jest nie tylko szczególną formą sztuki scenicznej, ale przede wszystkim ma służyć głębokiemu przeżyciu duchowemu, jest rodzajem misterium celebrowanego przez wspólnoty antropozoficzne; ponadto jest metodą uzdrawiania, akceptowaną przez niektóre instytucje publiczne oraz obowiązkowym przedmiotem w programie nauczania w sieci Waldorfschule.