Aktualnie jesteś: Otwarty Uniwersytet Poszukiwań / Semestry autorskie

Żyjąc w globalnym laboratorium. Sztuka i nauka w czasach technokultury

Dr hab. Agnieszka Jelewska
Cykl seminariów
Rok akademicki 2014/2015

Kiedy Jerzy Grotowski w drugiej połowie XX wieku pracował nad nową metodą techniki aktorskiej, powoływał się niejednokrotnie na badania laboratoryjne jako przykład eksperymentów dokonujących się w zamkniętej grupie osób, „poza światem zewnętrznym”. Ich celem miało być wypracowanie określonych zasad działania przynoszących oczekiwane efekty, które dopiero w fazie ostatniej mogły być konfrontowane z widzami/odbiorcami. Grotowski wierzył w oddalenie od świata, w potrzebę pracy studyjnej, laboratoryjnej – to te czynniki miały okazać się miarą skuteczności jego metody.

W 2003 roku, w katalogu wystawy prac Olafura Eliassona The Weather Project w muzeum Tate Modern w Londynie Bruno Latour analizował koncepcję badań laboratoryjnych w wymiarze przede wszystkim społecznym i kulturowym, a nie tylko naukowym. Pisał, że do niedawna najczęstszym wzorem praktyki dla naukowca, artysty czy filozofa nauki był właśnie ten zakładający konstruowanie reguł w ramach badań prowadzonych w zamkniętych miejscach, laboratoriach, gdzie mała grupa wyspecjalizowanych ekspertów „skalowała” fenomeny, które można było powtarzać przez symulacje albo modelowanie; dopiero później były one ewentualnie aplikowane i rozprowadzane. Tak jak w przypadku pracy Jerzego Grotowskiego, społeczeństwo mogło jedynie poznać rezultaty działań i odnieść się do nich w określony sposób, ale nie miało możliwości wpływania, dyskutowania czy ich przetwarzania. „Nauka była więc aktywnością oddzieloną murami od społeczeństwa”.

Zdaniem Latoura sytuacja uległa diametralnej zmianie w momencie, kiedy zdaliśmy sobie sprawę, że – jako ludzie – tak naprawdę prowadzimy eksperymenty na skalę globalną. Kiedy granice laboratoriów zostały poszerzone do wymiarów planetarnych, okazało się, że żyjemy w świecie ciągłego eksperymentu i nieustających praktyk badawczych. Dokonują się one w bardzo różnych sferach jednocześnie, nie tylko w zamkniętych i odosobnionych miejscach. Dotyczą zarówno eksperymentów teoretycznych, jak i praktycznych wykonywanych w przestrzeniach kulturowych, społecznych, politycznych, ekonomicznych, ale też – jak zaznacza Latour – dokonują się one na nas samych.

Sytuacja ta dotyczy nie tylko wiedzy naukowej, lecz przede wszystkim praktyk społecznych i kulturowych; domaga się jednocześnie nowego namysłu, który zmienia w sposób istotny kształt badań humanistycznych, społecznych i kulturowych.

Celem cyklu  seminariów będzie próba zmapowania najważniejszych obszarów zmian w sztuce współczesnej i badaniach humanistycznych dokonujących się w ramach modelu poznawczego, jakim jest projekt „świata jako laboratorium”. Zajęcia zostaną podzielone na trzy moduły.

Opiekun naukowy: prof. Dariusz Kosiński
Koordynatorki: Sylwia Fiałkiewicz, Karolina Wycisk

Program