Kurs teatru dokumentalnego marzec 2024–luty 2025
Nowe – VI edycja kursu teatru dokumentalnego
Zapraszamy na VI edycję kursu teatru dokumentalnego. Tematem przewodnim tegorocznej edycji jest „nowe”. W trakcie kursu poszukamy osobistych opowieści, przeprowadzimy liczne wywiady, by na ich podstawie tworzyć scenariusze, czytania performatywne i spektakle. Każdy z uczestników będzie mógł także realizować własny temat pod opieką doświadczonych reżyserów i scenarzystów. Celem kursu jest stworzenie autorskiego scenariusza i przedstawienie go na scenie w formie czytania performatywnego w lutym 2025 roku. Wybrane teksty mogą także stać się pełnoprawnymi spektaklami i zostać częścią repertuaru „Teatru na faktach”, tak jak to miało miejsce w poprzednich latach.
Idea
Podczas VI edycji kursu będziemy dzielić się naszymi, kilkuletnimi już, doświadczeniami w tworzeniu teatru dokumentalnego. Opowiemy o technice verbatim, czyli „dosłownym zapisie rzeczywistości”. O tym, jak prowadzimy rozmowy z bohaterami. Jakie pytania powinniśmy im stawiać, jak ich otwierać i jak z wielogodzinnych rozmów wyławiać rzeczy najbardziej istotne. Jak z opowieści o przeszłych zdarzeniach stworzyć scenariusz, którego akcja rozgrywa się tu i teraz, i potrafi trzymać widza w napięciu? Jak pracować z aktorem w spektaklu dokumentalnym? Jaką rolę sami odgrywamy w procesie twórczym, który od początkowego zaciekawienia jakimś tematem ma doprowadzić do spektaklu poruszającego jego najbardziej dramatyczne aspekty?
Jesteśmy praktykami i będziemy koncentrować się przede wszystkim na sprawach warsztatowych. Podczas naszych spotkań nie zabraknie jednak miejsca dla ogólnej refleksji na temat natury człowieka i świata oraz misji teatru.
Temat przewodni: Nowe
Jak co roku uczestnicy kursu, oprócz pracy nad własnym tematem, będą mogli także wziąć udział w pracy zespołowej. Dzięki temu w praktyczny sposób tworzymy okazję do poznawania wszystkich aspektów pracy nad scenariuszem i możliwą inscenizacją. Chcemy także, by temat przewodni inspirował indywidualne poszukiwania twórców i pozwalał na znalezienie miejsc wspólnych pomiędzy różnymi opowieściami. Dotychczas poruszaliśmy takie wątki jak: społeczna rewolucja na Białorusi, wojna i masowa migracja z Ukrainy do Polski, społeczne i ekologiczne skutki eksploatacji kopalni Turów czy znaczenie rzeki w opowieści, a także próby nadawania naturze osobowości prawnej.
Tematem przewodnim VI edycji kursu są „nowe”. Pod tym pozornie zwyczajnym słowem kryje się wiele znaczeń. „Nowe” są osoby przebywające do Polski z ogarniętych wojną Ukrainy, Białorusi, Ameryki Łacińskiej i wielu innych krajów. Polska staje się schronieniem i celem podróży dla uchodźców i migrantów. Urodzona w Grodnie Jana Shostak w ramach swojego artystycznego dyplomu chciała zastąpić słowa „uchodźcy” i „migranci” swojsko brzmiącym pojęciem „nowaka”. My także będziemy szukać słów na opisywanie ciągle zmiennej rzeczywistości, poprosimy też o nie naszych bohaterów.
W kontrze do tego co stare – nowe okazuje się także wyrazem pragnień i lęków różnych społeczności zamieszkujących Polskę. Czy nadchodząca zmiana pochłonie tradycyjne wartości, wiarę i przyzwyczajenia? W poszukiwaniu „nowego” będziemy naszym bohaterom zadawać pytania o tożsamość, dom, podjęte wybory, które doprowadziły ich do tego, a nie innego miejsca na świecie. Zmiany w prawie, lub ich brak, kwestie aborcji, związków partnerskich, religijności i jej braku, ekologii, katastrofy klimatycznej, praw człowieka wobec praw sztucznej inteligencji – to wszystko i więcej stanie się obiektem i celem naszej pracy. Jak zwykle skupimy się tutaj na subiektywnych prawdach ludzi żyjących obok nas, historiach często pomijanych przez media i kulturę popularną. Chcemy by „nowe” wyczuliło nasze spojrzenie, sprowokowało do uważnego słuchania nawet najdelikatniejszych ludzkich opowieści.
Każdy z uczestników kursu będzie mógł wziąć udział w procesie zbierania materiałów, szukania bohaterów, tworzenia scen i konstrukcji scenariusza.
Krzysztof Kopka mieszka we Wrocławiu. Z wykształcenia teatrolog. Reżyser m.in. „Koriolana” uznanego za najlepszy spektakl szekspirowski sezonu 1998/1999 oraz polsko-rosyjskiego spektaklu „1612” (Teatr Ad Spectatores/Teatr.doc) nagrodzonego na gdyńskim Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych R@Port. Tłumacz z rosyjskiego, przełożył kilkanaście dramatów twórców z kręgu „nowej dramy”. W wydawnictwie Słowo/obraz terytoria wydał antologię współczesnego dramatu rosyjskiego „Lepsi!”. Imał się różnych zawodów, obecnie jest dramaturgiem (m.in. współautorem „Ballady o Zakaczawiu”, „Reź”) i scenarzystą (filmy „80 milionów”, „Fotograf”; seriale „Głęboka woda”, „Komisja morderstw”). Wraz z „Teatrem na faktach” został laureatem nagrody „Kreatywny Wrocław”. Wykłada na ASP we Wrocławiu (Katedra Scenografii).
Kurs potrwa od marca 2024 do lutego 2025 roku. Zajęcia będą odbywać się w formie hybrydowej. Część sesji odbędzie się w formie online za pośrednictwem platformy Zoom, a część stacjonarnie w siedzibie Instytutu Grotowskiego we Wrocławiu. Uczestnictwo w kursie jest bezpłatne.
W trakcie pięciu poprzednich edycji powstało kilkanaście spektakli, prezentowanych zarówno w Instytucie Grotowskiego, jak i na festiwalach w całym kraju.
Plan pracy do lipca 2024, pierwsza połowa kursu:
8 i 11 marca sesja online
pt. 8.03.2024, 18.00–20.00
pon. 11.03.2024, 18.00–20.00
Wokół prawdy
- sesja pracy
Czym jest prawda? To fundamentalne i zarazem kontrowersyjne pytanie otwiera kurs teatru dokumentalnego. Słowo „prawda” używane jest na co dzień w dziesiątkach, jeżeli nie w setkach, kontekstów. Pracując nad materiałem dokumentalnym, rozmawiając z prawdziwymi bohaterami, ciągle stykamy się z faktami. Czy to oznacza, że opowiedziana przez nas historia jest prawdziwa? I czy to pytanie ma głębszy sens?
22– 25 marca, sesja online
pt. 18.00–20.00
pn. 18.00–20.00
Co to jest verbatim?
- sesja pracy
Co to jest verbatim? Dlaczego interesuje nas język potoczny? Mówione i pisane: co je różni? Rozmowa jako podstawowe źródło materiału scenariuszowego. Jak prowadzić rozmowę? Z kim rozmawiamy: świadek, bohater czy ekspert? Pytania otwierające.
Dlaczego technika verbatim „musiała” powstać? Kondycja postmodernistyczna i kres wielkich narracji. Katastrofa Challengera i perspektywa performatywna Jona McKenziego. Mowa potoczna i pismo. Społeczeństwa „oralne” i „piśmienne”. „Dzieci Sancheza” Oscara Lewisa i chicagowska szkoła socjologiczna. Alessandro Portelli i „The Peculiarities of Oral History” Monodramy Anny Deavere Smith i poszukiwania The Royal Court Theatre: od spektakli o angielskich kolejach do „The Body”.
13–14 kwietnia, sesja offline
sob.–niedz., pierwszy zjazd we Wrocławiu
Verbatim w praktyce
- sesja pracy
Obszary tematyczne. Do przedstawienia jakiej sfery życia verbatim najbardziej się nadaje? Liryka dysponuje narzędziami do przedstawiania naszego świata wewnętrznego, dramat potrafi uzewnętrznić konflikty istniejące w naszym życiu. Jak w tym kontekście wypada verbatim? Jakie ma narzędzia i do czego mogą posłużyć? Prezentacja historii społecznej na poziomie codzienności? To z zastrzeżeniem, że np. „Przemiana” Franza Kafki opowiada historię społeczną, o tym jak podstawowa jednostka społeczna, rodzina, reaguje na pojawienie się wewnątrz niej odmienności.
Ćwiczenia terenowe ze zbierania materiałów. Dyskusja o subiektywnych prawdach i kontekstach, w których umieszczamy osobiste przeżycia naszych bohaterów. Wykorzystanie języka potocznego, jego dokumentacja i podstawowe techniki scenariuszowe radzenia sobie z materiałem opartym na faktach. Prezentacja pierwszych koncepcji tematów, nad którymi uczestnicy kursu chcieliby pracować.
11–12 maja, sesja offline
sob.–niedz., drugi zjazd we Wrocławiu
Temat
- sesja pracy
Teatr jest opowieścią o zdarzeniach. Czym jest zdarzenie? Francuski filozof Alain Badiou uważa, że temat to „zespół motywów stanowiących ośrodek świata przedstawionego utworu, jego główny składnik, najwyższy w hierarchii wyróżnialnych w nim jednostek konstrukcyjnych. Zapewnia on światu przedstawionemu wewnętrzną spójność, wiąże jego elementy i decyduje o ich strukturalnym uporządkowaniu. Stosunek do tematu określa sens wszystkich wyzyskanych w utworze motywów, wyznacza ich rozmieszczenie i rodzaj wiążących je relacji. Świat przedstawiony jako całość powstaje i kształtuje się ze względu na charakter tematu, który można dzięki temu uznać za najbardziej pierwotny w sensie logicznym element dzieła” („Słownik terminów literackich”, Wrocław 1988, s. 530).
W oparciu o te rozważania, a także rozważania Josepha Conrada i różne dokumentalne przykłady scenariuszy zrealizowanych i niezrealizowanych, zastanowimy się nad istotą głównego tematu spektaklu.
24–27 maja, sesja online
pt. 18.00–20.00
pn. 18.00–20.00
Bohater
- sesja pracy
A co, gdy bohater jest antyszczepionkowcem? Albo oenerowcem? W dyskusji będziemy opierać się na teorii habitusu Pierre’a Bourdieu. Kto jest bohaterem tragicznym według Arystotelesa? Czy możemy poznać naszego bohatera i dotrzeć do prawdy o nim? Znów powraca Alain Badiou i jego myśl o zdarzeniu jako momencie prawdy.
Kim są bohaterowie naszych scenariuszy? Bohater zbiorowy, bohater indywidualny – jak ich przedstawić, jak połączyć, jak skonstruować? W trakcie sesji zajmiemy się praktycznymi aspektami wplatania naszych bohaterów w scenariusze, przedstawiania ich racji i konfrontowania ich ze sobą.
8–9 czerwca, sesja offline
sob.–niedz., trzeci zjazd we Wrocławiu
Obróbka materiału
- sesja pracy
Obróbka materiału. Zdarzenia. Punkty węzłowe historii. Możliwe przebiegi fabularne. Strategie narracyjne. Jak zamieniać czas przeszły opowieści na teraźniejszy sceny teatralnej? Czego nam brak, żeby opowiedzieć historię naszych bohaterów? O co jeszcze należy ich zapytać? Powrót do rozmów.
Obróbka szkiców scenariuszowych. Konstruowanie scen, dialogów i dramaturgii spektaklu. W trakcie tej sesji skoncentrujemy się na opowiedzeniu historii od początku do końca i selekcji materiału.
Kurs jest skierowany do praktyków teatralnych (m.in. reżyserów, aktorów, scenografów, scenarzystów) oraz dziennikarzy, badaczy i aktywistów społecznych zainteresowanych teatrem dokumentalnym. Uczestników kursu wyłaniamy na podstawie zgłoszeń.
Warunkiem ukończenia kursu jest regularne uczestnictwo w sesjach oraz stworzenie własnego scenariusza (może to być praca indywidualna lub grupowa), który zostanie skonfrontowany z widzami podczas czytania performatywnego. Najciekawsze ze scenariuszy zostaną zrealizowane w postaci spektaklu w Instytucie Grotowskiego.
Zależy nam na uczestnictwie w kursie osób z całej Polski, a nawet spoza naszego kraju. W przypadku sesji odbywających się we Wrocławiu zapewniamy nocleg w Instytucie Grotowskiego. Nie zwracamy jednak kosztów dojazdu ani wyżywienia.
Zgłoszenia
Wypełnioną kartę zgłoszenia prosimy przesyłać do 2 marca 2024 do Jakuba Tabisza na adres: j.tabisz@grotowski-institute.pl, wpisując w tytule maila „Zgłoszenie na VI edycję kursu Teatru na faktach”. Uczestnictwo w kursie jest bezpłatne. Liczba miejsc jest ograniczona. Na podstawie zgłoszeń zostanie wybrana ostateczna lista uczestników.