Aktualnie jesteś: Teatr na Faktach

Atypowo

IV Festiwal Teatru na Faktach „Atypowo”

czw.–niedz. 26–29.06.2025

Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław

Żyjemy między wieloma skrajnościami, żyjemy w spektrum niejednorodnej rzeczywistości. Z naszej nieśmiałości, przekonań i doznań, z temperamentu i emocji, ze słów wyniesionych z rodzinnego domu powstaje indywidualna linia życia, która przejawia się w języku. Amerykańska dokumentalistka Anne Deavere Smith w naszym sposobie mówienia, pełnym paradoksów i powtórzeń, dopatrywała się ciągłego poszukiwania sensu. Odkryła, że ta nieustanna potrzeba tłumaczenia sobie samym otaczającego świata wyraża się najpełniej w potocznym języku. Z czasem osadzamy się w osobistych koleinach, zadomawiamy w słowach, które używamy, w sposobie ich wypowiadania. Nasze języki są niekiedy rozedrgane i emocjonalne, bywają też chłodne i logiczne, jednak niezależnie od stylu, który przyjmujemy, pozostają wyjątkowe.

Czy jesteśmy w stanie odnaleźć indywidualny język w teatrze? Ciągle próbujemy. Zapraszamy do teatru kolejne osoby i pokazujemy ich spojrzenie na rzeczywistość. Zależy nam, by kultura była dostępna dla każdej osoby, także g/Głuchej, wierzącej, nieheteronormatywnej, uchodźczej, aseksualnej. Kultura powinna pomagać w pokonywaniu traum i odnajdywaniu spokoju. Kultura powinna leczyć. Kultura powinna nas łączyć z innymi. Czy rzeczywiście tak jest? Czy patetyczne jest stwierdzenie, że teatr to spotkanie i że jest on potrzebny człowiekowi do zrozumienia siebie samego?

A może na chwilę spuśćmy powietrze z balonika Sztuki przez wielkie S! Wsiądźmy do autobusu, którego kierowca – jak w filmie „Patterson” Jima Jarmuscha – wożąc pasażerów wciąż tą samą, nużącą trasą, tworzy wiersze. Jego poezja powstaje w czasie pracy, którą wykonuje każdego dnia, by przetrwać. Znaczenie wyrazu „codzienność” nie jest jednak dla niego puste, staje się niczym zaklęcie. Bo też każde słowo, które przychodzi mu do głowy w czasie jazdy, nie jest sztucznym, wymyślonym tworem – jest odbiciem tego, co kierowca widzi i przeżywa, aż samo staje się doświadczeniem. Każda i każdy z nas może odnaleźć się gdzieś na skali tej codzienności. Gdzieś w jej spektrum, między punktami A i B, będącymi niczym przystanki autobusu prowadzonego przez Pattersona. W tej codzienności różnimy się, jesteśmy sobą, mamy swoje własne języki, a podczas całego życia stajemy się coraz bardziej atypowi.

W tym roku na festiwalu zaprezentujemy różnych atypowych bohaterów i bohaterki. Zaczniemy od niezwykłego spektaklu-koncertu współtworzonego przez osoby g/Głuche oraz słyszące: polski język migowy (PJM) i polski język foniczny będą równorzędne. Skupimy się także na temacie sprowadzania i wykorzystywania osób z Ameryki Łacińskiej i łamania ich praw pracowniczych, przedstawiając niejednokrotnie zupełnie absurdalne, a czasami mrożące krew w żyłach historie. Zobaczymy również spektakle o osobach w spektrum autyzmu i ich matkach, o mężczyznach w kryzysie psychicznym, o małych znikających miejscowościach w ogarniętej wojną Ukrainie i młodych Afgankach uwięzionych w mieszkaniach w swoim opanowanym przez fanatyczny reżim kraju.

Tradycyjnie pokazom i czytaniom będą towarzyszyć dyskusje z bohaterkami i bohaterami spektakli, osobami eksperckimi i aktywistycznymi. Możliwość rozmowy stanowi dla nas dopełnienie spektaklu i jest formą zwerbalizowania problemu, możliwością zadania pytania u źródła.

Wszystkie festiwalowe wydarzenia będą dostępne w obszarze poruszania się, a wybrana część programu także w obszarze słyszenia, widzenia i czucia. W tym roku staramy się dostosować część wydarzeń do potrzeb osób neuroatypowych. Cały czas pracujemy nad jeszcze większą i pełniejszą dostępnością samych spektakli, jak i przestrzeni teatralnej dla osób z różnorodnymi potrzebami.

Finałem festiwalu będzie III edycja konkursu na dokumentalne czytanie performatywne. Konkurs cieszy się coraz większą popularnością i zgłaszają się do niego młodzi artyści i młode artystki z całej Polski. Jury złożone z twórców i twórczyń teatralnych, dziennikarzy i dziennikarek, pisarzy i pisarek wyłoni tekst, który zostanie wystawiony na scenie Instytutu Grotowskiego w przyszłym sezonie. W zeszłym roku zwyciężył „Szpieg z Krainy Głuchych” Edyty Kozub, Marka Śmietany i Lukasa Wojcickiego, który w formie pełnoprawnego spektaklu otworzy tegoroczny festiwal.
Jakub Tabisz

Program

Wydarzenia

Czytania performatywne