Aktualnie jesteś: Otwarty Uniwersytet Poszukiwań / Semestry autorskie

Gender – dramat – teatr

Dr Agata Adamiecka-Sitek
Cykl warsztatów
Rok akademicki 2010/2011

Teatr wykazuje szczególne związki z płcią, a także refleksją rozwijaną w ramach gender studies. U samego zarania teatr antycznej Grecji dokonał radykalnego wykluczenia kobiet, a gest ten powtórzyła epoka elżbietańska. Scena stała się przestrzenią wyłącznie męskiej kreacji, a jednak powstające w tym okresie przedstawienia kobiecości określiły obowiązujące do dziś wzorce i ich interpretacje. Dramat antyczny i elżbietański wciąż lokuje się w samym centrum kanonu dramatycznego, podlegając zresztą szczególnie intensywnej reinterpretacji w perspektywie gender i queer. To dokonane w kluczowych momentach rozwoju zachodniego teatru wyłączenie kobiet ze sceny, usunięcie ich z przestrzeni publicznej i przesłonięcie wizerunkami skonstruowanymi na potrzeby dominującej ideologii, symbolizuje wszystkie inne wykluczające dyskursy. Ale wskazuje zarazem na subwersywny potencjał sceny, na której płeć wyzwala się z biologicznych determinant, traci swoje esencjalne umocowanie i jawnie prezentuje się jako rola do odegrania. W podstawową strukturę teatralnego „jak gdyby” wpisany jest bowiem komunikat o mimetycznym charakterze płci – i to niezależnie od dyskursywnych treści przedstawienia.

Dlatego zapewne teatr tak chętnie spotyka się z refleksją gender i społeczną teorią queer, które odnajdują w nim nie tylko poręczne metafory zasilające język opisu różnych aspektów ludzkiej płciowości, ale i wyraziste analogie kulturowych mechanizmów powołujących płciowe konstrukty.

W toku warsztatów analizie poddane zostaną inscenizacje kanonicznych tekstów dramatycznych, których sensy organizowane są w znacznej mierze przez uobecniane na scenie konstrukcje płciowe. Przedstawienia wybrano tak, aby wskazać na obszary szczególnego powinowactwa między teatrem a rozwijanymi we współczesnej humanistyce teoriami płci i seksualności. W dwu przypadkach – Poskromienia złośnicy Krzysztofa Warlikowskiego i Orestei Jana Klaty genderowa perspektywa interpretacji zgodna jest ze scenariuszem komunikacyjnym scenicznych wypowiedzi, które świadomie konstruowane są wokół problemów płci. W przypadku Księcia Niezłomnego i Apocalypsis cum figuris Jerzego Grotowskiego perspektywa ta wykracza poza kontekst, w którym twórca umieszczał swoje dzieło, ujawniając niezbadany dotąd aspekt jego twórczości. Mechanizmy płciowej opresji i rozległe mizoginiczne imaginarium, które ożywają w tekstach i przedstawieniach Grotowskiego nie doczekały się bowiem dotąd szerszej interpretacji ani w polskiej, ani w światowej literaturze.

Zajęcia będą miały formę warsztatu analitycznego. Zachęcam uczestników do zapoznania się z wybraną literaturą i dokumentacją DVD spektakli, choć nie jest to warunek niezbędny do uczestnictwa w zajęciach. Szczególnie ceniona będzie kreatywność i temperament polemiczny. Zakładam możliwość modyfikacji programu pod wpływem przebiegu zajęć i sugestii uczestników.

Program