Aktualnie jesteś: Otwarty Uniwersytet Poszukiwań / Kursy wiodące

Awangarda teatralna Europy Środkowo-Wschodniej i jej obecność w teatrze współczesnym

Kurs wiodący Otwartego Uniwersytetu Poszukiwań

Rok akademicki 2022/2023

Idea

Celem planowanego na rok akademicki 2022/2023 kursu wiodącego Otwartego Uniwersytetu Poszukiwań (OUP) jest prezentacja wybranych idei, projektów i dokonań polskiej i środkowoeuropejskiej awangardy teatralnej z odwołaniem do współczesności, zarówno w aspekcie twórczych rozwinięć i reinterpretacji, jak i wyzwań dotyczących kształtu powstającej współcześnie tożsamości kulturowej.

Kurs realizowany jest we współpracy z zespołem badawczym projektu „Odzyskana awangarda. Polska i środkowoeuropejska awangarda teatralna”, realizowanego ze środków Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki przez Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego (kierownik projektu: prof. dr hab. Małgorzata Leyko).

Awangarda zwana „historyczną” lub „pierwszą” została wydzielona z ciągu procesów twórczych przez brutalną, zewnętrzną cezurę drugiej wojny światowej. Jej traumatyczne i dotyczące samego rdzenia człowieczeństwa wydarzenia radykalnie i nieodwracalnie zmieniły kierunek i kształt szerokiego nurtu poszukiwań artystycznych oraz eksperymentów kulturowych i politycznych, przede wszystkim kwestionując „pierwszą” i „historyczną” wiarę w możliwość stworzenia nowego, lepszego świata. Mimo to, wbrew okrutnej lekcji wojny, kolejne pokolenia żyjące w jej cieniu inspirowały się zarówno artystycznymi rozwiązaniami, jak i politycznymi i społecznymi „utopiami” awangardy, sięgając do jej dorobku w sposób mniej lub bardziej demonstracyjny (czasem wręcz ukryty). Kolejne pokolenia są nawiedzane przez „ducha awangardy”, którego wpływ – mimo częściowo zmieniających się okoliczności – wciąż jest odczuwalny. W polskim teatrze zaowocował on dokonaniami jego dwóch najbardziej rozpoznawalnych na świecie artystów: Tadeusza Kantora i Jerzego Grotowskiego.

Od kilku co najmniej lat można dostrzec nową falę zainteresowania awangardą teatralną – choćby w praktykach artystycznych (np. twórczość Dawida Żakowskiego) czy poszukiwaniach badawczych. Jednym z ich przejawów, a zarazem względnie nowych nurtów jest działalność badaczek i badaczy związanych od roku 2015 z projektem „Odzyskana awangarda” zainicjowanym przez prof. Dariusza Kosińskiego i realizowanym w różnych wariantach organizacyjnych dzięki wsparciu Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego. Od roku 2018 projekt jest finansowany ze środków Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki w ramach wieloletniego grantu badawczego, którym kieruje prof. Małgorzata Leyko. Celem projektu jest poszerzenie i upowszechnienie wiedzy na temat dokonań awangardy teatralnej krajów Europy Środkowo-Wschodniej, które przy wszystkich różnicach łączy zbliżona sytuacja kulturowej i politycznej niestabilności wynikającej z konieczności walki o podtrzymanie i uznanie własnej oryginalnej podmiotowości w relacji z dwoma silnymi ośrodkami generującymi dominujące wzory kulturowe – Zachodnią Europą i Rosją. Rozpoznanie tej sytuacji, które u zarania projektu było hipotezą badawczą, zostało w ostatnim roku brutalnie potwierdzone przez rosyjską agresję na Ukrainę, co sprawiło, że projekt „Odzyskana awangarda” będący polem współpracy badaczek i badaczy z różnych krajów regionu stanął przed kolejnym wyzwaniem i nowymi pytaniami.

Kurs wiodący Otwartego Uniwersytetu Poszukiwań realizowany w roku akademickim 2022/2023 stanowić będzie jedno z podsumowań zbliżającego się do swojego finału projektu finansowanego ze środków Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki, a zarazem próbą otwarcia dalszych możliwości namysłu nad awangardą w kontekście współczesnym. Do udziału w nim zaprosiliśmy tym razem nie tylko polskich badaczy i badaczki, ale i gości z Ukrainy, Białorusi, Czech i Słowenii, którzy zaprezentują w trakcie wykładów i seminariów dorobek awangard teatralnych swoich krajów oraz podejmą próbę refleksji nad ich współczesnymi aspektami.

Opiekun merytoryczny: prof. Dariusz Kosiński (UJ), pomysłodawca OUP
Koordynatorki: Paulina Kempisty (IG) i Krystyna Mogilnicka (IT)

Program